مقدمه معرفی شرکت همپا انرژی مصاحبه با مدیرعامل بومی سازی دانش طراحی ساخت و راه اندازی مخازن سرد در ایران توسط شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی )هدکو(

Transcript

1

2

3 زیر نظر : هیئت تحریریه سر دبیرکمیته داخلی خبر نامه : سیدعلی فاطمی دبیر اجرایی : زهرا رستگار همکاران این شماره : سید علی فاطمی-وحید رحیمیان- سیامک مس فروش-جواد احمد محرابی-حسین نعمتی-روح اهلل حیدری-امیر انصاری فرد-محسن محمودی راد-فرداد فقیهی- زهرا رستگار گفتگو : محسن زمردیان - علی سرایی تلفن روابط عمومی : دور نگار: نشانی اینترنتی پست الکترونیک info@hedcoint.com: نشانی : شیراز-خیابان جام جم-شماره 77 مقدمه معرفی شرکت همپا انرژی مصاحبه با مدیرعامل بومی سازی دانش طراحی ساخت و راه اندازی مخازن سرد در ایران توسط شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی )هدکو( هدکو یک شرکت موفق دانش محور و کارآفرين آشنایی با ریفرمر خواص و مشخصات لولههای ریفورمر Reformer Catalyst Tubes معرفی شرکت مهندسی همپا مشکالت ساخت داخل در صنایع نفت گاز و پتروشیمی ویژگی های محصول آمونیاک هدکو در مسیر اجرای پروژه های EPC تحلیل عوامل شکست مخزن آمونیاک یک واحد پتروشیمی و کشف مسیرهای بحرانی جهت نگهداری پیشگیرانه با استفاده از نرم افزار MECHREL کتابی که به بازار جهانی راه یافت آشنائي با عايق Cellular Galss خانواده هدکو در مسیر همگرائی فهرست

4 مقدمه دیر زمانی از تأسیس شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی در سال 1386 نمی گذرد. هر چند در طول این چند سال مشکالت فراوانی در مسیر حرکت پروژه ها و به تبع آنها فرا راه شرکتهای مهندسی ایجاد شده است لیکن با توفیقات الهی رسالتی که شرکت همپا انرژی در جهت ایجاد تکنولوژی و تالش در راستای استفاده از کار و تولید داخل برای خود ترسیم نموده به موفقیت های قابل توجهی منجر شده است. توجه به این نکته ضروری است که شرکتهای مهندسی محور توسعه تکنولوژی در جوامع محسوب می گردند. این شرکتها عالوه بر تعیین مسیر سایر عوامل دست اندرکار اجرای طرحها یعنی پیمانکاران و سازندگان با اشراف کامل بر نیاز های پروژه ها نقاط ضعف را شناسایی نموده و در مسیر رفع آنها گام بر می دارند و هم در این راستاست که می باید بارسنگین سرمایه گذاری مطالعاتی و تحقیقاتی را نیز بر دوش کشند. بدیهی است حاصل این تالشها نه خروجی های علمی صرف بلکه دستاوردهای تکنولوژیک و کاربردی در پروژه ها خواهد بود. آنچه که در این مجموعه در معرض اطالع دست اندرکاران صنایع و پروژه ها قرار می گیرد دستاورد تالشهای انجام شده در شرکت طراحی و مهندسی همپا انرژی در جهت ایجاد بستر های مناسب تحقیقاتی و مطالعاتی می باشد که با تکیه بر تجربه های طوالنی و مستمر در اجرای پروژه ها و نیز استفاده از توان نیروهای جوان دانشگاهی مستعد نوید آینده ای درخشان تر را نیز می دهد. شرکت هدکو از انتشار این مجموعه سه هدف کامال متفاوت ولی هم راستا را دنبال می نماید: اول اینکه: شرکتهای مهندسی مشاور را به قدم برداشتن در مسیر توسعه تکنولوژی تشویق نماید تا از این طریق اهداف کالن خود اتکائی و استفاده از کار ایرانی نیز محقق شود دوم اینکه : با آگاهی رساندن به کارفرمایان پروژه ها ایشان را به اعتماد بر نیرو های داخلی ترغیب نمایند تا حاصل تالش آنها را در پروژه ها بکار گیرند باشد که چراغی که روشن گردیده همچنان در گستره صنایع ایران اسالمی نورافشانی کند و به موفقیت های هر چه بیشتری نائل گردیم. و سوم اینکه : تولیدکنندگان و سازندگان و صاحبان صنایع را از اقدامات انجام شده آگاه نماید تا از این طریق ایشان با نیازهای جدید آشنا شده و در جهت رفع آنها خود را تجهیز کرده و گام های متناسب را بردارند. بی شک موفقیت در این راه که نتیجه آن توسعه اقتصادی است نیازمند همراهی و همگرائی همگان است. و من اهلل توفیق

5 معرفی 5 شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی )هدکو( در تاریخ دیماه 1386 با زمینه فعالیت مهندسی اصولی مهندسی تفصیلی و خدمات خرید پروژه های نفت گاز و پتروشیمی تاسیس گردیده است. این شرکت دارای کلیه بخشهای مهندسی شامل فرایند لوله سازه مخازن ماشین آالت برق و ابزار دقیق بوده و هم اکنون تعداد 220 نفر در بخشهای مهندسی و پروژه های این شرکت در حال فعالیت می باشند. زمینه های کاری بر طبق اساسنامه شرکت و بر اساس اولویت ها و بیانیه ماموریت شرکت حوزه فعالیت های هدکو پروژه های صنعتی )بخصوص در شاخه نفت گاز و پتروشیمی( بوده و فعالیتهای زیر را شامل می گردد: - مطالعات بازار - مطالعات امکان سنجی - مدیریت پروژه )پیمانکاری عمومی مدیریت پیمانها( - انتخاب دانش فنی فرآیند و تکنولوژی - بهینه سازی عملکرد واحد های در حال کار - مهندسی اصولی و تفصیلی - خدمات تدارکات ( سفارشات عملیات حمل بازرسی ترخیص و تحویل ) - نظارت بر نصب - طراحی و تامین تجهیزات خاص از قبیل کوره ها ریفرمر و مخازن سرد ساختار سازمانی شرکت هدکو دارای سازمانی پروژه محور است که شامل مدیریتها و بخشهای ذیل می باشد: - بازرگانی ( بازاریابی و توسعه تجارت برآورد پیشنهادات قراردادها و تدارکات پروژه( - تامین مالی پروژه ها )فاینانس( - فناوری اطالعات و ارتباطات )ICT( ادامه در صفحه بعد

6 مدیریت پروژه برنامه ریزی - تضمین و کنترل کیفیت و HSE - مهندسی فرآیند لوله عمران مکانیک ماشین آالت برق ابزار دقیق - بخش تکنولوزی - بخش مطالعات مواد و خوردگی - سرپرستی و مدیریت خدمات سایت - پروژه های در دست اجرا در حال حاضر شرکت هدکو به اتکای دانش فنی و تجارب پرسنل خود در حال اجرای پروژه های ذیل می باشد: الف( پروژه های اوره و آمونیاک استانی : گلستان لردگان و زنجان )با ظرفیت 2050 تن آمونیاک و 3250 تن اوره در روز( فعالیتهای انجام شده توسط شرکت هدکو در رابطه با پروژه های مذکور عبارتند از : انجام مهندسی اصولی Basic Engineering برای واحدهای اوره هر سه پروژه فوق. اجرای مهندسی تفصیلی واحدهای اوره- آمونیاک هر سه پروژه فوق) که تاکنون 50 درصد پیشرفت داشته است.( انجام مهندسی مفهومی ( PDP ) واحدهای یوتیلیتی هر سه پروژه فوق. 6 ب( مخزن 30 هزار تنی آمونیاک رازی محدوده کاری شرکت هدکو در خصوص این پروژه انجام مهندسی تفصیلی خدمات تدارکات کاال تأمین کاال و تجهیزات ساخت و نصب پیش راه اندازی و راه اندازی و نظارت بر ساخت مخزن 30 هزار تنی آمونیاک مجتمع پتروشیمی رازی می باشد ج( پروژه اوره آمونیاک پردیس 3 )با ظرفیت 2050 تن آمونیاک و 3250 تن اوره در روز( محدوده کار شرکت انجام مهندسی اصولی و تفصیلی واحد آمونیاک و مهندسی تفصیلی واحد اوره می باشد. د( پروژه استحصال اتان پاالیشگاه گاز پارسیان )با ظرفیت 80 میلیون استاندارد متر مکعب گاز ورودی در روز( محدوده کار شرکت هدکو در این پروژه انجام مهندسی اصولی مهندسی تفصیلی و خدمات فنی و بازرگانی خرید و تامین تجهیزات می باشد. ه( ترمینال نفتی ریسوت عمان محدوده کار شرکت هدکو انجام مهندسی تفصیلی و خدمات تدارکات کاال می باشد. و( پروژه یوتیلیتی و آفسایت پتروشیمی زنجان محدوده کار شرکت هدکو انجام طراحی و مهندسی اصولی تفصیلی خدمات مهندسی خرید محدوده یوتیلیتی و آفسایت خطوط ارتباطی و ساختمانهای غیر صنعتی پتروشیمی زنجان می باشد. ز( بسته ریفرمر پتروشیمی زنجان محدوده کار شرکت هدکو انجام طراحی و مهندسی اصولی تفصیلی خدمات مهندسی خرید و خدمات بازرسی فنی کاال و تجهیزات بسته ریفرمر پتروشیمی زنجان می باشد. ح( بسته ریفرمر پتروشیمی پردیس محدوده کار شرکت هدکو انجام طراحی و مهندسی اصولی تفصیلی خدمات مهندسی خرید و خدمات بازرسی فنی کاال و تجهیزات بسته ریفرمر فاز سوم اوره و آمونیاک شرکت پتروشیمی پردیس می باشد. پروژه های انجام شده : الف ) پروژه واحد پلی اتیلن سبک پتروشیمی فسا محدوده کار شرکت هدکو انجام مهندسی پایه و خدمات تدارکات کاال می باشد. ب( پروژه خاکبرداری و نظارت مهندسی پتروشیمی فسا و داراب و لردگان محوریت در پروژه های اوره-آمونیاک اگر چه تجارب و سوابق کارشناسان و مدیریت شرکت حضور در انجام مهندسی و اجرای انواع واحدهای نفتی گازی و پتروشیمی را شامل می گردد لکن این تجارب بطور خاص مربوط به پروژه های آمونیاک و اوره میباشد. شرکت همپا انرژی با توجه به آشنایی کاملی که با دانش فنی و فرایند تولید آمونیاک و اوره از شرکت های مطرح جهان شامل شرکت های Toyo M.W.Kellogg, Ammionia Casale, Haldor Topsoe و Stami-Carbon و اطالعات کاملی که از نقاط قوت و ضعف هر یک از تکنولوژی های فوق الذکر دارد در زمینه واحدهای مزبور صاحبنظر بوده و آمادگی دارد که تجارب خود را در اختیار مدیران و کارشناسان کشور عزیزمان قراردهد. همچنین شرکت هدکو بیشترین تجربه را در زمینه واحد اوره با دانش فنی جدید شرکت استامی کربن در بین شرکتهای ایرانی دارا میباشد بطوریکه بعنوان پیمانکار مهندسی تفصیلی واحد اوره مورد توصیه شرکت استامی کربن میباشد. عالوه بر این شرکت هالدور تاپسو با این شرکت جهت انجام پروژه های آمونیاک توافق اصولی دارد. مخازن سرد : شرکت همپا انرژی اولین شرکت ایرانی است که خوشبختانه به دانش فنی طراحی مخازن سرد ( Tanks )Cryogenic دست یافته و با ارزیابی انجام شده توسط شرکتهای PIDMCO و SPEC هم اکنون نام شرکت در لیست سازندگان شرکت ملی صنایع پتروشیمی list( )NPC Vendor در این خصوص درج گردیده است.

7 ریفرمر و هیتر های صنعتی: بموازات گسترش تحریم های اقتصادی از طرف شرکت های خارجی تالشهای چندین ساله تحقیقاتی همکاران ما در دپارتمانهای تحقیق و توسعه و تکنولوژی به بار نشسته و این شرکت مجددا برای اولین بار موفق به طراحی ریفرمر واحد آمونیاک Reformer) (Ammonia Primary گردید. در پی این موفقیت قرارداد طراحی و مهندسی ریفرمر های اولیه آمونیاک پروژه های زنجان و پردیس 3 به این شرکت واگذار گردیده است. محدوده کار شرکت هدکو انجام طراحی و مهندسی اصولی تفصیلی خدمات مهندسی خرید و خدمات بازرسی فنی کاال و تجهیزات بسته ریفرمر می باشد سیستم System) : HTMS (HEDCO Total Management شرکت هدکو دارای یک سیستم منحصر بفرد نرم افزاری جهت مدیریت اجرا کنترل و مونیتورینگ پروژه می باشد که بر پایه وب based) (Web بوده و بصورت زمان واقعی time( )real بشکل تمام شمول integrated) (fully کلیه وجوه و کلیه مراحل اجرای یک پروژه را از ابتدای طراحی تا انتهای نصب در برمی گیرد. از مهمترین مشخصات این سیستم عبارتند از : 7 تحت پوشش وب Based( )Web - چرخش اطالعات در زمان واقعی Time( ) Real - حذف کامل کاغذ Paperless( )Fully - پوشش دادن کلیه فازهای پروژه Coverage( )Total Project Phases - سیستم های خودکار پیگیری امور گزارش دهی محاسبه پیشرفت و... - با استفاده از این بستر رایانه ای شرکت هدکو پروژه های خود را با کیفیت و دقت و سرعت مناسب و کامال مطلوب کارفرمایان خود اجرا می نماید. گواهینامه ها شرکت هدکو تاکنون موفق گردیده تا عالوه بر گواهینامه رتبه )1( مشاوره در شاخه نفت گاز و پتروشیمی از معاونت راهبردی ریاست جمهوری گواهینامه های مطابقت با استانداردهای ISO-9001 ISO ISO و ISO را از شرکت توف نورد آلمان دریافت نماید. ردیف شرح مرجع صدور تاریخ اعتبار فارسی عنوان عنوان التین Quality Management System سیستم مدیریت کیفیت TUV NORD CERT GmbH ISO Environmental Management System سیستم مدیریت زیست محیطی TUV NORD CERT GmbH ISO OH & S Management System سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی TUV NORD CERT GmbH OHSAS Technical Standard استاندارد فنی TUV NORD CERT GmbH ISO/TS Integrated Management System سیستم مدیریت یکپارچه TUV NORD CERT GmbH IMS 5 افتخارات: از افتخارات شرکت هدکو انتخاب شدن بعنوان واحد نمونه خدمات فنی مهندسی استان فارس در سال 90 )مشترکا از طرف وزارت صنعت معدن و تجارت و استانداری فارس( می باشد روش های ارائه خدمات : این شرکت آمادگی دارد تا خدمات خود را در هر یک از قالبهای : - EPC )مهندسی خرید و نصب ) - EPS )خدمات مهندسی و خرید( - نظارت کارگاهی Supervision) (Site - خدمات مدیریت ساخت Management) (Fabrication - MC )خدمات مدیریت عالیه پروژه( و در هر دو زمینه واحدهای فرایندی Units( )Process و یوتیلیتی و جانبی sites( )Utilities & Off به پروژه های نفت و گاز و پتروشیمی در هر نقطه از کشور پهناور ایران اسالمی ارائه نماید.

8 گفتگویی با آقای مهندس محسن زمردیان مدیر عامل رشکت همپا انرژی 8 ارزیابی شما از موفقیت شرکت در دستیابی به اهداف خود چیست شرکت با توجه به نوپایی و رسیدن به مرز تجربه 5 ساله در دستیابی به اهداف خود موفق بوده است و در طی این مدت توانسته خود را به عنوان یکی از برترین شرکتهای مهندسی ایران مطرح نموده و جای خود را در بازار کار تثبیت نماید. شرکت هدکو تنها شرکت مهندسی خارج از تهران است که رتبه یک مشاوره را در رشته نفت گاز و پتروشیمی اخذ کرده است و در سال گذشته نیز بعنوان واحد نمونه مهندسی استان فارس انتخاب گردید. چه عواملی مانع تحقق سرمایه گذاریهای صنایع نفت گاز و پتروشیمی میباشند صنایع نفت و گاز و پتروشیمی جزو صنایع زیربنایی و کالن محسوب می گردند و سرمایه گذاری در این صنایع خارج از توانایی بخش خصوصی است. در گذشته و در دولتهای قبلی تقریبا تمامی سرمایه گذاریهای صنایع نفت گاز و پتروشیمی توسط دولت انجام میپذیرفت و توفیق نسبی در به ثمر رسیدن پروژه ها مشهود بود. درحال حاضر بخشهایی از این سرمایه گذاریها به بخش خصوصی واگذار شده است و بخش خصوصی نیز به امید کمک دولت استفاده از وام های بانکی یا فاینانس خارجی پا به میدان گذاشته است که عمال هیچکدام از این شرایط همراهی کننده محقق نشدند و لذا پروژه های صنایع مزبور یا متوقف شدند یا با سرعت کم به امید رسیدن به خط پایان هستند. نقش تحریم نیز در این میان برجسته است. البته در این میان برخی پروژهها با حمایت ویژه دولت شاید موفقتر از بقیه بوده اند. مهمترین مشکالت موجود در مسیر حرکت شرکتهای مشاور و پیمانکاری مشابه از دیدگاه شما چه مواردی است اگر پروژه انجام مهندسی انجام عملیات اجرایی نصب پروژهها را به عنوان یک بازار کار تعریف کنیم این بازار در مقایسه با اواخر دهه 70 و نیمه اول دهه 80 بازار راکد و کم رونقی است. البته از نظر تعداد عناوین پروژه های مطرح از آن زمان خیلی بیشتر است اما اراده های برای تحقق آنها قابل مشاهده نیست. وجود سودهای کالن در بخشهایی از اقتصاد که موجب سوق داده شدن سرمایه ها به آن سمت می شود کمبود نقدینگی و تحریم را نیز میتوان به عنوان عوامل بازدارنده نام برد. لطفا پیشنهادات خود را برای گسترش خدمات فنی و مهندسی بیان نمایید. مفهوم "مهندسی" به معنای تقدم فکر بر عمل است و ما برای آباد سازی مملکت نیازمند برنامه ریزی و مهندسی هستیم. نیاز به خدمات بنیادی تر در مهندسی از قبیل تولید تکنولوژی و تولید دانش وجود دارد و دانش محور شدن شرکتها راه عبور از جهان سوم به جهان اول بوده و تبلور خرد و بلوغ جامعه است. دورنما و جایگاه صادرات خدمات مهندسی را چگونه میبینید و چه اقداماتی در جهت صادرات خدمات فنی و مهندسی در شرکت انجام شده است. مشکالتی که برای انتقال ارز و روابط خارجی کشور وجود دارد طبیعتا هم برای صادرات کاال و هم صادرات خدمات مهندسی شرایط دشواری را به وجود میآورد و طبیعتا امکان ارائه این خدمات را به چند کشور همسایه محدود میسازد و تالشهای این شرکت نیز منجر به گرفتن بخش مهندسی یک پروژه در کشورهای منطقه خلیج فارس گردیده است. اگر بتوان به سمت شرایط خارجی عادی پیش رفت برخی از شرکتهای ایرانی به عنوان یک شرکت بین المللی قابل مطرح شدن میباشند که شرکت همپا انرژی نیز از جمله آنهاست. لطفا در مورد برنامه های ارتقاء سازمانی شرکت توضیح دهید. برنامه های کیفی شرکت جهت ارتقاء در حال حاضر بر روی سوژه های مدیریت منابع انسانی و تعالی سازمان تشکیل دفتر مدیریت پروژه PMO( ) و کنترل هزینه متمرکز است و امید است از این رهگذر بتوانیم به سازمانی متعالی تر و تکامل یافته تر دست یابیم.

9 9

10 دکرت حسین نعمتی روح الله حیدری 10 بومی سازی دانش طراحی ساخت و راه اندازی مخازن رسد در ایران مقدمه: مخازن سرد Tanks( )Cryogenic Storage از جمله تجهیزاتی هستند که در بسیاری از صنایع از جمله صنایع نفت گاز و پتروشیمی کاربرد داشته و طراحی و ساخت آنها تاکنون توسط شرکتهای خارجی انجام می شده است. عدم ورود شرکتهای مهندسی ایرانی میدان را برای شرکتهای خارجی باز گذاشته و سالیانه ارز قابل توجهی بدین منظور از کشور خارج شده و می شود. شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی )هدکو( برای اولین بار در ایران اقدام به طراحی این نوع از مخازن نموده است و با تشکیل تیم طراحی مخصوص مخازن سرد موفق به طراحی و تهیه مدارک مورد نیاز جهت ساخت اینگونه مخازن گردیده است. شرح مختصر الزامات فنی : نیاز به ذخیره سازی میعانات گازی در حجم های باال ذخیره سازی در فشار اتمسفریک را اجتناب ناپذیر نموده است. از جمله این میعانات گازی می توان به بوتان اتان آمونیاک پروپان پروپیلن اتیلن و ال ان جی اشاره نمود که دمای ذخیره سازی آنها در فشار اتمسفریک از 5- تا 190- درجه سانتی گراد می باشد. با توجه به ریسک بسیار باالی خرابی این نوع مخازن طراحی و ساخت صحیح آنها از اهمیت بسیار باالیی برخوردار است و دانش طراحی مخصوصی را طلب می نماید. به طور کلی چهار نوع مخزن برای نگهداری محصوالت سرد مورد استفاده قرار می گیرد: مایع و بخار را داشته باشد و جداره دوم تنها قابلیت حفاظت از عایق جداره داخلی را دارد )استفاده از این نوع در برخی از کشورها ممنوع شده است(. درنوع 2 عالوه بر جداره داخلی جداره بیرونی نیز بایستی توانایی نگهداری مایع در صورت خرابی جداره داخلی را داشته باشد و در نوع 3 جداره بیرونی بایستی توانایی نگهداری مایع و بخار در صورت خرابی جداره داخلی را داشته باشد. کاربرد نوع Membrane معموال برای ذخیره سازی ال ان جی در حجم های بسیار باالو یا حمل دریایی است. در شکل صفحه بعد نمایی از سه نوع مخزن نمایش داده شده است. طراحی مکانیکی و حرارتی و ساخت مخازن سرد به نحوی که میزان تبخیر روزانه مخزن از مقدار مجاز بیشتر نشود و در ضمن ایمنی که مهمترین مسئله این نوع از مخازن است را تامین نماید پیچیدگیهائی دارد که شرکت هدکو با استفاده از تجربیات افراد باسابقه خود که سالها در رابطه با این مخازن با شرکتهای خارجی همکاری نموده اند و با تلفیق این تجربیات با علم روز فارغ التحصیالن دانشگاهی جوان موفق به تدوین دانش طراحی این مخازن و بومی سازی این دانش در ایران گردیده است. اقداماتی که طی سه سال کار مداوم در این راستا انجام شده است به شرح ذیل می باشد: - تهیه و مطالعه استاندارهای مورد نیاز - جمع آوری مدارک طراحی سازنده های خارجی در پروژه های مختلف و بررسی دقیق آنها - تهیه نرم افزار طراحی مکانیکی و حرارتی و برآورد مواد )این بسته نرم افزاری با تعداد زیادی از مخزن های موجود در شرایط کارکرد مختلف و در نقاط جغرافیایی گوناگون مقایسه گردیده و از عملکرد آن اطمینان کامل حاصل شده است.( - بررسی الزامات خاص این نوع مخازن همچون Boil off rate, Expansion bellows, Roll over, Cool down, Thermal Insulation, و تدوین مشخصات فنی مورد نیاز - انجام تحقیقات آزمایشگاهی جهت رسیدن به 1 -Single Containment Type 2 -Double Containment Type 3 -Full Containment Type 4 -Membrane Type در نوع 1 جداره داخلی بایستی توانایی نگهداری

11 11 توسط رشکت مهندسی و طراحی همپا انرژی )هدکو( نسبت مناسب ترکیب بتن و پرلیت جهت ساخت عایق مخصوص این مخازن و تهیه مشخصات فنی مربوط - تهیه نقشه های مربوطه و جزییات ویژه ساخت - تهیه مدارک مربوط به ساخت و نصب پروژه های در دست انجام شرکت هدکو با طراحی مخزن تنی آمونیاک پروژه اوره و آمونیاک زنجان و لردگان که از نوع Full Containment است هم اکنون در مرحله سفارش گذاری خرید ورق های این مخزن می باشد. این شرکت همچنین برنده مناقصه طراحی و ساخت مخزن تنی آمونیاک پتروشیمی رازی به صورت EPCC گردیده است که این مخزن نیز از نوع Full Containment می باشد. طراحی این مخزن نیز صورت گرفته و سفارش خرید ورق های این مخزن نیز انجام شده است. شرکت هدکو استفاده از علوم روز بومی سازی دانش طراحی تجهیزات حوزه نفت گاز و پتروشیمی را رسالت خود دانسته و امیدوار است با همکاری با سایر فعاالن این حوزه و حمایت کارفرمایان هر چه بیشتر وابستگی این حوزه به کارشناسان خارجی را کمتر نموده و در چشم اندازی قابل دسترس حوزه فعالیت خود را به کشورهای خاورمیانه نیز گسترش دهد. شکل 1 - مخزن نوع Single Containment شكل 1 - مخزن نوع شكل 1 - مخزن نوع شكل 2 - مخزن نوع Double Containment شكل 2 - مخزن نوع شکل 2 - مخزن نوع Double Containment شکل 3 - مخزن نوع Full Containment شكل 3 - مخزن نوع Full Containment

12 هدکو رشکتموفق یک دانشمحوروکارآفرين رحیمیان وحید. گردید تاسیس سال 1386 زمستان در )هدکو( انرژی همپا شرکت شرکت تاسیس زمانی برهه اقتصادی عرصه صاحبنظران از بسیاری نظر در با اقتصادی بنگاههای از بسیاری رویارویی و اقتصادی رکود دوره انرژی همپا است. بوده... و نیرو کاهش و بقا برای تالش و ریاضتی تنگناهای و ورشکستگی مدیریت شرکت تاسیس سالگرد 4 از گذر طی در شرایط همین در لکن بالندگی و رشد گر نظاره متعال خداوند عنایت و بلطف شرکت کارکنان و اند. بوده شرکت شاخص و برجسته را اساسی مولفه دو بتوان شاید هدکو شرکت موفقیت برای : نمود محوری -دانایی سازمانی -کارآفرینی چراغی گذشتیم که مسیری از بتابانیم نوری مان آینده مسیر در اینکه برای کنیم: می مرور آنرا هم با و سازیم می محوری دانایی الف( محور دانایی سازمان تعریف 1( الف و دانش نشر و ایجاد توانایی از عبارتست محوری دانایی آن اصلی توانمندی که است سازمانی محور دانایی سازمان است. دانایی نشر و ایجاد در توانایی و قابلیت دارای دانایی ایجاد در محور دانایی سازمان هم و دانایی خلق توانایی بمعنای هم دانایی ایجاد و است. است. دانایی کسب توان بمعنای منابع ی همه که تصور این که همانگونه دیگر بعبارت ساده دیدگاه شوند تامین سازمان درون از بایستی دانایی از روی دنباله به تنها که سازمانی است ای اندیشانه نیز است متکی سازمان از خارج نتایج و تحقیقات دستاورد محدود و ماندگی عقب و روی دنباله به محکوم همواره وی بر سازمان خارج از که است حصارهایی در ماندن گردد. می تحمیل محور دانایی سازمان مشخصات 2( الف مولد انسانی منابع و دانایی که اینست محور دانایی سازمان مشخصه مهمترین هستند. آن های دارایی مهمترین و ترین اصلی دانایی سیستمهای عقلی سرمایه و انسانی سرمایه اصلی بدنه که دانشگر کار نیروی در است. جوامع سرمایه مهمترین امروزه میدهد تشکیل را اقتصادی سرمایه دهد می نشان موجود تجارب چنانچه دانش بر مبتنی اقتصادهای و میگیرد پیشی فیزیکی و مالی سرمایههای از چشمگیری نحو به دانایی غیر فیزیکی محصوالت با فکری محصوالت نتیجه در شده تولید افزوده ارزش است مقایسه قابل : از عبارتند سازمانها این عمده مشخصات سایر است. آن وجودی ی فلسفه در نهفته عنصر ترین کلیدی دانایی است کلیدی عنصر آموزش تمام دقت با فکری( محصوالت کسب و )ایجاد دانایی خلق فرایند است. شده پیاده و ریزی طرح ها سازمان رشد و بقاء اصلی عامل آفرینی دانش و دانستن دانش میشود. رقابت شرایط در برای جدید تجربههای و ابتکار اندیشه تعامل برای مناسب بستر باشد. می فراهم دانشمند و دانشگر نیروی. باشند می روز به اطالعات بدنبال و روز به دانا کارکنان سازمانهاست این برجسته ویژگی دو خالقیت و توسعه دارد وجود متخصصان از گستردهای ترکیب آنها در دانایی کسب منابع 3( الف دانش از بخشی بایستی محور دانش سازمانهای گردید عنوان که همانگونه شامل توانند می خارجی منابع این نمایند. تامین خارجی منابع از را خود باشند: ذیل موارد معنوی مالکیت مسیر از دانش کسب )الیسنسینگ( دیگر در ادغام یا و خرید از حاصل دانش ها شرکت دیگر با کاری مشارکت از حاصل دانش ها شرکت پژوهشی و تحقیقاتی های شرکت ها نامه خبر و ها بولتن متنی و شنیداری دیداری های رسانه دانش نشر روشهای 4( الف محور دانش سازمان توانمندی در که دیگری حوزه است. دانش نشر گیرد می قرار بررسی مورد ابزارآالت ابداع به منجر که تکنولوژی ی توسعه شبکه گسترش نظیر بیشماری اطالعاتی و ارتباطی شده سازمانی درون های اینترانت و اینترنت ی آورده پدید را حوزه این در رونق موجبات است است. بر نيز دانش مديريت عرصه در پردازان نظريه از بسياري در را سهم بيشترين )ICT( ارتباطات و اطالعات فناوري که اند عقيده اين دارد. سازمان در دانش نشر هستند: ذیل موارد از عبارت دانش نشر های روش سایر كاركنان بين دانش تبادل مختلف بخشهاي بين دانش تبادل كار گردش مديريت مكاتبات و ارتباطات مديريت اطالعات و اسناد مديريت سيستم دانشي كاري هاي گروه داخلي آموزشهاي و جواب و سوال محور دانش سازمانی طرح بکارگیری از حاصل نتایج 5( الف انگیزه تواند می محور دانش سازمانی طرح بکارگیری از حاصل نتایج دانستن که تصور این که همانگونه بایستی دانایی منابع ی همه شوند تامین سازمان درون از است ای اندیشانه ساده دیدگاه روی دنباله به تنها که سازمانی نتایج و تحقیقات دستاورد از نیز است متکی سازمان از خارج روی دنباله به محکوم همواره ماندن محدود و ماندگی عقب و خارج از که است حصارهایی در گردد. می تحمیل وی بر سازمان 12

13 13 مهمی در پیاده سازی این طرح در سازمان باشد. از جمله ی این نتایج می توان به موارد ذیل اشاره نمود: هم افزایی دانش در مجموعه افزایش توامان کمیت و کیفیت دانش زمینه سازی خلق دانش جدید سازمانی حرکت به سمت اقتصاد دانش محور مدیریت آگاهانه ی دانش افزایش کارایی انتقال دانش توسعه ی سرمایه های فکری و معنوی سازمان طرح یادگیری بعنوان یک مفهوم ارزشی در سازمان خلق ثروت ب( کارآفرینی ب -1( تعریف کارافرینی : كارآفريني عبارتست از فرايند خلق فرصت ها و موقعیت های جديد و با ارزش برای خویش و جامعه از طریق تالش و صرف وقت و پذیرفتن ريسك هاي گوناگون به منظور رسيدن به پیشرفت اقتصادی و سربلندی و رضایت فردی و جمعی اين تعريف داراي چهار جنبه اساسي است: - 1 كارآفريني مستلزم فرايند خلق و آفرینش است. خلق هر فرصت و موقعیت جديد و ارزشمند. - 2 كارآفريني مستلزم وقف زمان و تالش كافي است. - 3 درنظر گرفتن ريسك هاي اجتناب ناپذير الزمه كارآفريني است. - 4 در كارآفريني رسیدن به پیشرفت اقتصادی و نهایتا رضايت فردی و جمعی از اهداف و اصول اساسی می باشد. بعبارت دیگر جنبه های مختلف موجود در كارآفريني عبارتند از : خالقيت ريسكپذيري تالش و استقامت و نهایتا ثمربخشی و رضایت ب 2( وجوه مشترك كارآفرينان: از تعریفی که برای کارافرینی کردیم می توان مشخصات کارافرین را موارد ذیل دانست : o o o o o o o o o تهدیدها( o o o o o oآرمان گرايي مثبت اندیشی oاعتماد به نفس oاستقالل طلبی oاراده و پشتکار oعالقه شدید به کار oپشتكار زياد oخطر پذيري )ريسك هاي متوسط و حساب شده و نهراسیدن از oفرصت گرا بودن )بيشتر در جستجوي فرصتها هستند تا تهديدات( oنوآوري خالقيت ايده سازي oپيشقدم بودن oعملگرا و نتيجه گرایی oآينده گرايي ب 3( شرایط موفقیت کارآفرین: یک سازمان دارای روحیه کارآفرینی برای موفقیت می باید: محیط آگاه باشد براي استفاده از اين موقعيتها خود را به خطر بیاندازد براي كار و سرمايه گذاري مي كند نوآوريها را معرفي مي كند كار و توليد را نظم مي بخشد تصميم مي گيرد. براي آينده برنامه ريزي مي كند ب 4( نتیجه عملکرد سازمانهای کارافرین در جامعه: عملکرد كارآفرينان ثمرات زیر را برای جامعه خواهد داشت: اشتغال زايي انتقال فناوري ترغيب و تشويق سرمايه گذاري شناخت ايجاد و گسترش بازارهاي جديد تعادل در اقتصادهاي پويا كاهش بوروكراسي اداري )كاهش پشت ميزنشيني و شوق عمل گرايي و...( نوآوري و روان كننده تغيير تحريك و تشويق حس رقابت ساماندهي منابع و استفاده اثربخش از آنها ب- 5( كارآفريني سازماني کارآفرینی سازمانی رابطه کامال مستقیم با ایجاد زمینه مناسب برای بروز خالقیت و نوآوری افراد در سازمان دارد و ضروریست زمینه را برای ایجاد تحوالت در کارآفرینی سازمانی رابطه کامال تفکرها و گرایش های موجود در مورد هر سه مستقیم با ایجاد زمینه مناسب عامل فن آوري محيط و سازمان مهیا نمود. برای بروز خالقیت و نوآوری افراد حوزه هاي متعددي مانند روشهاي انجام كار رویه ها و فرآيند های عملکردی شيوه هاي در سازمان دارد و ضروریست مديريت روابط سازماني و به طور كلي در زمینه را برای ایجاد تحوالت در تمامي فعاليتهاي انسانيبرای نوآوریهای مورد تفکرها و گرایش های موجود بحث قابل تعريف است. در مورد هر سه عامل فن آوري راهکارهای موثر در کارآفرین سازمانی محيط و سازمان مهیا نمود. عبارتند از : فراهم آوردن شرايطي كه افراد با هم در تعامل بوده و در زمانهاي مشخصي با يكديگر مالقات داشته باشند. ایجاد امكان مشاركت براي همه افراد سازمان با اين بينش كه هر جا ذهني وجود دارد امكان نوآوري هم هست. استفاده از طيف گسترده افراد با تجارب گوناگون و غير يكسان در محيط سازمان توانمندي مديران در شكوفا سازي استعداد هاي افراد سازمان اولويت دهي در شناسايي تقويت و حفظ پرسنل نوآور و جذب كاركنان جديد ايجاد بستر و فرهنگ پذيرش تغيير در سازمان وجود روابط متقابل ميان اعضاي سازمان و افزايش صميميت و اعتماد )در فضاي باز و خالق تبادل اطالعات موجب خلق ايده هاي تازه و نوآورانه مي گردد.( ارزش قائل شدن براي افراد نوآور و سخت كوش تمايل مدير به پذيرش ايده هاي كاركنان و عدم تمسخر ايشان طراحي سيستمي براي مديريت ايده هاي سازماني افراد در سطوح مختلف سازمان تشويق ايده هاي نو و روحيه و اعتماد بنفس خالقان استقبال از تلطیف محیط شوخ طبعي و طنز پرداز بودن كاركنان تقويت حس كنجكاوي و جستجوگري كاركنان اطالق نوآوري به عنوان يك ارزش اجتناب ناپذير در شكوفايي و توسعه سازماني پشتيباني از واحد تحقيق و توسعه فعال كه يكي از ضرورت هاي اساسي براي نهادينه كردن نوآوري است. ايجاد فرصت آزادانديشي و در نظر گرفتن زمان آزاد براي كاركنان آگاهي از زمان بر بودن خالقيت سازماني و تعديل فرآيندها با صبر و حوصله و بهبود فرهنگ سازماني از طريق آموزش مداوم كاركنان سازماندهي واحد خالقيت اتاق های فکر و هم اندیشی

14 14 آشنایی با ریفرمر امیر انصاری فرد در مقاله حاضر سعی شده است که حتی المقدور به نکات کلیدی که در طراحی ریفرمر باید مدنظر قرار گیرد به اختصار اشاره شود. بدیهی است توضیحات کامل در مورد هر یک از موارد ذکر شده خود نیازمند مقاله ای مجزا بوده و خارج از حوصله این بحث است. ریفرمر مصداق کاملی از یک پکیج بوده و طراحی ریفرمر نیازمند همکاری تمامی بخشهای مهندسی حاضر در صنایع نفت و گازو پتروشیمی اعم از مکانیک تجهیزات ثابت و دوار مهندسی ابزار دقیق وکنترل مهندسی لوله مهندسی سازه مهندسی برق و مهندسی متالورژی می باشد. لذا به طراحی ریفرمر از این منظر می توان به عنوان به یک پروژه که نیازمند همکاری و هماهنگی دقیق تمامی بخشهای مهندسی در چهار فاز مهندسی پایه مهندسی تفصیلی تدارکات و نصب است نگریست. در هر یک از بخشهای مهندسی قسمتی از Know- How این پکیج وجود دارد و لذا بومی سازی این پکیج که تعداد سازندگان مهم آن در دنیا از مجموعه انگشتان دو دست بیشتر نیست نیازمند همکاری تمامی بخشهای مهندسی است. در این مقاله پس از توضیحات مختصری در مورد عملکرد ریفرمر انواع ریفرمر از نظر نحوه چینش تیوبهای کاتالیستی و مشعلها معرفی شده و در نهایت پارامترهای کلیدی در طراحی بیان می شوند.

15 15 عملکرد ریفرمر عملکرد اصلی ریفرمرها تولید هیدروژن است. خوراک )گاز هیدروکربنی که با بخار آمیخته شده( از درون تیوب هایی که با کاتالیست پر شده اند عبور میکند. هیدروژن و اکسیدهای کربن طبق دو رابطه زیر تشکیل میشود : C n H m +nh 2 O+heat=nCO+(m/2+n)H 2 CO+H 2 O=CO 2 +H 2 +heat به واکنش اول واکنش ریفرمینگ و به واکنش دوم واکنش شیفت گفته می شود. در هر دو واکنش هیدروژن تشکیل می شود و واکنشها توسط تعادل ترمودینامیکی محدود می شوند. مجموع واکنشها گرماگیر هستند. این واکنش ها تحت شرایط کنترل شدۀ احتراق که طی آن حرارت از گازهای احتراق به گاز فرآیندی داخل تیوب های کاتالیستی منتقل میشود صورت میگیرد. هیدروکربنهای معمولی که برای فرآیند ریفرمینگ استفاده میشوند عبارتند از گاز طبیعی گاز پاالیشی پروپان LPG و بوتان. نفتا زمانی که دمای جوش آن حداکثر تا 220 C باشد را نیز میتوان به عنوان خوراک استفاده کرد. بدیهی است که استفاده از خوراکهای سنگین شرایط را برای طراحی ریفرمر پیچیده تر می کند. از نظر شرایط فرآیندی ریفرمرها برای حالتی طراحی میشوند که گاز پس از ریفرمینگ با یک دمای مشخص و با درصد معینی از هیدروژن از ریفرمر خارج شود. انواع ریفرمر ریفرمرها را از نظر موقعیت مشعل ها نسبت به تیوب های کاتالیستی میتوان به سه دسته تقسیم کرد : Top Fired Terraced-Wall Side Fired الزم به ذکر است که تعداد بسیار محدودی ریفرمر Up-Fired که در آنها مشعل ها در پایین محفظه احتراق قرار دارند نیز طراحی شده و در سرویس هستند. ریفرمرهای Top Fired همان طور که در شکل مشاهده میشود ریفرمرهای Top Fired از چند ردیف تیوب کاتالیستی تشکیل شدهاند که در بین هر دو ردیف تیوب یک ردیف مشعل قراردارد همچنین بین ردیف های ابتدائی و انتهایی تیوب ها و دیوارۀ محفظه احتراق نیز یک ردیف مشعل وجود دارد که البته ظرفیت حرارتی این دو ردیف از مشعلها از سایر مشعلها کمتر است )زیرا تنها برای یک ردیف تیوب حرارت ایجاد میکنند(. احتراق این مشعلها به سمت پایین است و باید یک توزیع حرارتی یکنواخت را بر روی تیوبها ایجاد کنند. گاز فرآیندی در داخل تیوب ها از باال وارد شده و به سمت پایین محفظه احتراق بر روی بستری از کاتالیست به هیدروژن و دی اکسید کربن شکسته میشود. گاز حاصل از احتراق که اصطالحا Flue Gas نامیده میشود در پایین محفظه احتراق توسط تونل هایی که از آجر نسوز ساخته میشوند جمع آوری شده و توسط داکت به سمت قسمت همرفت )Convection( هدایت می شوند. تعداد این تونلها با تعداد ردیفهای مشعل برابر است. امروزه اکثر ریفرمرهای مدرن از نوع Top Fired میباشند. در این طراحی به دلیل اینکه گاز احتراق در ورودی تیوبهای کاتالیستی که دمای سیال فرآیندی کمترین مقدار را دارد دارای بیشترین دما و در پایین محفظۀ احتراق که سیال فرآیندی بیشترین دما را دارد دارای کمترین دما می باشد توزیع دمای یکنواختی را بر روی تیوب های کاتالیستی ایجاد می کند )دمای سطح تیوب های کاتالیستی تابعی از دمای گاز احتراق در خارج تیوب ها و دمای گاز فرآیندی در داخل تیوب ها است( و این یکنواختی دما باعث کاهش دمای متوسط تیوب ها و در نتیجه افزایش عمر تیوب و کاهش قیمت آنها می شود. مزیت دیگر این طراحی آن است که گازهای احتراق همزمان با سرد شدن باید به سمت پایین محفظه احتراق حرکت کنند که این موضوع باعث ایجاد یک پایداری ذاتی در عملکرد این ریفرمرها می شود. این موضوع همچنین به دلیل اینکه از back mixing گازهای احتراقی جلوگیری می کند باعث نزدیکی هرچه بیشتر دمای گازهای احتراق خروجی از محفظه احتراق به دمای خروجی سیال فرآیندی از تیوب ها می گردد و لذا بازدهی افزایش می یابد. در ریفرمرهای Top Fired بیشترین دمای تیوب در خروجی تیوب ها اتفاق می افتد. به دلیل اینکه اکثر فالکس حرارتی در یک سوم ابتدایی تیوب به سیال فرآیندی منتقل شده و در دو سوم انتهایی تیوب فالکس حرارتی زیادی وجود ندارد. دمای تیوب در خروجی به دمای خروجی سیال فرآیندی بسیار نزدیک می شود که این موضوع باعث کاهش دمای تیوب و نتیجتا کاهش ضخامت تیوب می شود. مشعل ها در باالی محفظۀ احتراق در فضایی که پنت هاوس )Penthouse( نامیده می شود قرار می گیرند. پنت هاوس مکانی برای محافظت از مشعل ها و سیستم های ورودی سوخت و خوراک تأمین می کند. گازهای احتراق در پایین محفظۀ احتراق توسط داکت هایی که از جنس آجر نسوز ساخته می شوند و "تونل" نامیده می شوند جمع آوری شده و سپس به واحد بازیابی حرارتی) unit )Waste Heat Recovery منتقل می شوند. برای خارج کردن گازهای احتراقی و همچنین ایجاد فشار منفی مورد نیاز برای پایداری شعله در محفظه احتراق از فن مکنده ای استفاده می شود که اصطالحا Induced fan نامیده می شود. با توجه به این مزیتها امروزه ترجیح اکثر سازندگان بر استفاده از ریفرمرهای Top Fired می باشند. ریفرمرهای Terrace-Wall این ریفرمرها از یک ردیف تیوب در مرکز هر یک از محفظه های احتراق تشکیل میشود که در دو طرف محفظه احتراق در دو یا سه مقطع مشعل هایی قرار میگیرند و به موازات دیوارۀ کج ریفرمر احتراق صورت میگیرد. در این طراحی مشعلها در فاصله بسیار نزدیکی نسبت به دیوارۀ محفظه احتراق قرار دارند و دارای شعلهای مسطح با سطح مقطع مربع شکل هستند. این موضوع خطرات ناشی از احتمال برخورد شعله با تیوب ها را کاهش میدهد. در این نوع ریفرمرها ریفرکتوریهای دیوارۀ محفظه احتراق به عنوان یک سطح بازتاب کننده مقدار زیادی از انتقال حرارت به تیوبها با مکانیسم تشعشع را تأمین میکنند که این موضوع به یکنواختی توزیع حرارت بر روی تیوب ها کمک میکند. در این نوع ریفرمرها

16 سیال فرآیندی از باال وارد تیوبها شده و در بستر کاتالیستی به هیدروژن و دی اکسید کربن شکسته می شوند. گازهای احتراقی از باالی محفظۀ احتراق خارج شده و وارد بخش بازیابی حرارتی میشود. بسته به ظرفیت ریفرمر ممکن است یک یا چند محفظه احتراق وجود داشته باشد و به ازای یک یا چند محفظۀ احتراق یک بخش بازیابی حرارت قرار گیرد. با توجه به پیچیدگی بخش بازیابی حرارتی این نوع ریفرمرها را میتوان با درفت طبیعی و یا اجباری طراحی کرد. مشعلها نیز میتوانند به صورت درفت طبیعی و یا در حالتی که دارای پیش گرم کن هوا باشد به صورت درفت اجباری طراحی کرد. ریفرمر های Side fired از نظر ایده طراحی این نوع ریفرمرها به ریفرمر های Terrace wall بسیار شبیه هستند. یعنی در این ریفرمر ها نیز یک ردیف تیوب در مرکز محفظه احتراق قرار داشته و مشعل ها بر روی دو دیواره اطراف قرار میگیرند. اشکال عمده این ریفرمر ها تعداد بسیار زیاد مشعل مورد نیاز می باشد. پارامترهای طراحی ریفرمر فشار یکی از پارامترهایی که در طراحی ریفرمر و خصوصا در تعیین ضخامت تیوب های کاتالیستی با توجه به دمای باالی کارکرد این تیوب ها تأثیر به سزایی دارد فشار سیال فرآیندی است. از دو واکنشی که اشاره شد واکنش دوم مستقل از فشار است و واکنش اول در فشار های کمتر پیشرفت بیشتری دارد و لذا در فشارهای پایین تر تبدیل هیدروکربنها به هیدروژن بهتر صورت می گیرد. اما در این مورد پارامترهای تعیین کننده دیگری نیز وجود دارند. در مجتمع های جدید تولید هیدروژن عموما واحدی برای خالص سازی هیدروژن به روش (PSA( Pressure Swing Adsorption وجود دارد. واحدهای PSA در فشارهای باالتر راندمان بهتری دارند. فشار بهینه برای این واحدها bar است. لذا در صورتی که پس از ریفرمر واحد PSA وجود داشته باشد فشار عملکردی ریفرمر را باید برای این موضوع تنظیم کرد. مالحظۀ دیگر فشار مورد نیاز هیدروژن از نقطه نظر فرآیندی است. برای تأمین این فشار باید هزینه های باال بردن فشار هیدروژن در دمای باال با هزینه های افزایش فشار عملکرد ریفرمر مقایسه شده و نقطۀ بهینه را انتخاب کرد. این فشار توسط الیسنسور واحد تعیین شده و به عنوان یکی از داده های ورودی به سازندۀ ریفرمر داده می شود. دمای خروجی سیال فرآیندی از ریفرمر واکنش ریفرمینگ در دمای باالتر بهتر صورت می پذیرد و لذا از دیدگاه فرآیندی هر چقدر دمای خروجی سیال باالتر باشد ریفرمر عملکرد بهتری دارد اما محدودیت های مکانیکی این اجازه را نمی دهد که به هر میزان دما را افزایش داد. بنابراین عامل محدود کننده در تعیین این دما جنس تیوب های کاتالیستی است. در چند دهۀ گذشته که به مرور جنس تیوب ها بهبود یافته دمای خروجی سیال نیز افزایش یافته و امروره برای واحدهای مختلف این دما در حدود C می باشد. دمای ورودی مخلوط گاز هیدروکربنی و بخار به تیوب ها واکنش ریفرمینگ در دمایی نزدیک به 540 C قابل توجه می گردد و بنابراین دمای ورودی به تیوب های کاتالیستی باید نزدیک به این مقدار باشد. برای تأمین این دما مخلوط خوراک ورودی در یک مبدل حرارتی در قسمت همرفت گرم می شود. با افزایش دمای ورودی مخلوط خوراک نیاز حرارتی در محفظه احتراق کاهش یافته و نتیجتا سایز محفظه احتراق و تعداد تیوب ها نیز کاهش می یابد. یکی از کارکردهای اصلی در قسمت همرفت تولید بخار اشباع و فوق اشباع است. با توجه به این که باال بردن دمای سیال ورودی در قسمت همرفت صورت می گیرد تعیین دمای ورودی بر سهم حرارتی که این مبدل در قسمت همرفت خواهد داشت مؤثر بوده و این موضوع به نوبه خود در میزان تولید بخار دراین قسمت اثر خواهد گذشت. به عنوان مثال در طراحی واحد آمونیاک توسط شرکت KELLOGG قسمتی از تولید بخار فوق اشباع مورد نیاز واحد در Waste Heat Boiler اتفاق می افتد و لذا در این طراحی می توان سهم مبدل حرارتی پش گرم کن خوراک را افزایش داده دمای ورودی به تیوب های کاتالیستی را به 620 C رساند. اما در طراحی واحد آمونیاک شرکت CASALE تمامی بخار اشباع موردنیاز واحد در ریفرمر تولید شده و لذا دمای سیال ورودی به تیوب های کاتالیستی 520 C در نظر گرفته می شود. نسبت بخار به کربن در خوراک ورودی خوراک ورودی باید شامل میزان کافی بخار بوده تا از تشکیل کربن جلوگیری شود. نسبت بین بخار و هیدروکربن معموال به صورت نسبت بخار به کربن بیان می شود. این مشخصه مبین نسبت تعداد مولهای بخار به مولهای کربن در گاز هیدروکربن خوراک می باشد. این نسبت برای تمامی خوراک های متداول در حدود 3 می باشد. نسبت های کمتر گاهی برای برخی از خوراک ها استفاده می شود که البته خطر ایجاد کربن را افزایش می دهد. برای خوراک های سنگین تر احتمال تولید کربن بیشتر بوده و لذا باید از کاتالیستهای فعالتر برای کاهش این ریسک استفاده کرد. باید توجه داشت که نسبت ذکر شده 3 تنها در صورتی مناسب خواهد بود که کاتالیست مناسبی استفاده شود و در غیر اینصورت باید از نسبت های باالتر بخار به کربن استفاده کرد. کاتالیست: جهت بهبود عملکرد ریفرمرها نیاز به : - کنترل دمای تیوب های کاتالیستی در محدوده طراحی جهت ماکزیمم شدن این دما - افزایش میزان تبدیل هیدروکربن به هیدروژن جهت افزایش راندمان - کاهش افت فشار در تیوب های کاتالیستی - جلوگیری از تشکیل کربن در نسبت های پایین تر بخار به کربن جهت افزایش راندمان - انعطاف پذیری ریفرمر در مقابل طیفی از خوراک ها جهت دستیابی به اقتصادی ترین گزینه خوراک است. جهت دست یابی به این موارد عملکرد کاتالیست ها در چند دهه گذشته بهبود یافته است. نکات کلیدی در کاتالیست های ریفرمر عبارتند از فرمول و شکل. فرمول عمده کاتالیست هایی که امروزه استفاده می شوند از نیکل به عنوان عنصر اصلی استفاده می کنند. به تدریج با اضافه کردن عناصر دیگری به کاتالیست ها عملکردشان بهبود یافته است. استفاده از پتاس به عنوان کاتالیست ( K 2 که به نام alkali نیز شناخته می شود( در دهه 50 میالدی برای O ریفرمینگ نفتا صورت گرفت. امروزه هم برای خوراک های گازی سنگین از alkali استفاده می شود. شکل انتخاب شکل مناسب کاتالیست در عملکرد کاتالیست بسیار مؤثر است. شکل مناسب باعث می شود: -فعالیت کاتالیست با افزایش سطح هندسی نسبت به واحد حجم (GSA) افزایش یابد. -ضریب انتقال حرارت Heat transfer coefficient 16

17 17 (HTC) به کمک بهبود نحوه تماس کاتالیست با سطح تیوب و موقعیت قرارگیری کاتالیست ها نسبت به یکدیگر زیاد شود -افت فشار در تیوب ها کاهش یابد. تأثیر بهبود GSA و HTC در کاهش دمای تیوب Tube( )Wall Temp در نمودار زیر مشهود است. کاتالیستهای اولیه به شکل حلقه بودند که به تدریح جهت بهبود عملکرد آنها شکلهای دیگری پیشنهاد شده است. مثالی از این شکل ها در نمودار زیر و تأثیر آن بر TWT را می توان دید. عمر متوسط کاتالیست ها بین 4 تا 5 سال است و برای اینکه در طول این مدت کاتالیست عملکرد مناسبی داشته باشد باید کاتالیستی مطابق با میزان فالکس حرارتی و افت فشار مجاز انتخاب کرد. برای ریفرمر های با فالکس حرارتی باال گاهی از چند نوع کاتالیست استفاده می شود به این صورت که قسمت های اولیه تیوب که فالکس حرارتی باالتری دارند را با کاتالیست های فعال تر پر می کند و مابقی تیوب ها را با کاتالیست هایی با فعالیت پایین تر که طبیعتا قیمت کمتری دارند. تیوب های کاتالیستی تیوب های ریفرمر برای دمایی بین 870 تا 930 درجه سانتی گراد و برای حداقل عمر ساعت کارکرد طراحی می شوند. امروزه این تیوب ها را از جنس آلیاژ Ni/Cr 25/35 ساخته می شوند و توسط نیوبیوم و میکرو آلیاژهایی هایی شامل تیتانیوم و زیرکونیم بهبود می یابند. مشخص است که هر چقدر قطر تیوب ها کوچکتر باشد انتقال حرارت در داخل تیوب و در بستر کاتالیست بهتر صورت گرفته و دمای تیوب پایین تر خواهد بود و در نتیجه ضخامت تیوب و هزینه کاهش می یابد. اما در مقابل به تعداد بیشتری تیوب برای تأمین حجم معینی از کاتالیست نیاز است. همچنین افت فشار در تیوب های با قطر کمتر بیشتر خواهد بود. لذا در این جا نیز مسئله انتخاب یک مقدار بهینه برای قطر تیوب می باشند. امروزه برای تیوب های ریفرمر از تیوب های با قطرهای بین 4 تا 5 اینچ استفاده می شود. طول تیوب های کاتالیستی از موارد مهم در طراحی ریفرمر است. به هر اندازه که طول تیوب افزایش یابد سطح انتقال حرارت افزایش یافته و می توان دمای گازهای احتراق خروجی را کاهش داد که باعث افزایش راندمان می شود. اما اضافه کردن طول تیوب عالوه بر این که افت فشار درون تیوبها را افزایش می دهد باعث ایجاد تنش درون تیوبها به خاطر وزن خودشان ونیز افزایش احتمال کمانش در آنها می شود. طولی بین 13 تا 14 متر امروزه برای تیوبهای ریفرمر متداول می باشد. فاصله تیوبها از یکدیگر در یک ردیف تیوب از جمله مسائلی است که در سایز محفظه احتراق و همچنین به دلیل اثر متقابل تابشی تیوب ها بر یکدیگر در توزیع دما در حول تیوب ها تأثیر گذار است. فاصله بهینه تیوبها از یکدیگر 2 تا 3 برابر قطر است. پارامتر مهم دیگر موثر بر اندازه محفظه احتراق فاصله ردیف تیوبها از یکدیگر می باشد. عامل محدود کننده در کاهش این فاصله احتمال تماس شعله با تیوبها است. فاصله بهینه امروزه در حدود 2.1 تا 2.2 متر می باشد. مشعل در ریفرمرهای Top Fired مشعل ها در پنت هاوس و در بین ردیف های تیوب قرار می گیرند. این مشعل ها باید دارای شعله ای پایدار با قطر و طول مشخص بوده تا اوال از تماس شعله با تیوبها جلوگیری شود و ثانیا فالکس حرارتی با الگوی مشخص مورد نیاز در طول تیوب تأمین شود. به عالوه توزیع یکنواخت فالکس حرارتی در محفظه احتراق دارای اهمیت زیادی است که این موضوع با افزایش تعداد مشعل ها حل می شود. پیشرفت در طراحی مشعل برای دستیابی به شعله ای پایدار باعث کاهش تعداد این مشعل ها در ریفرمر شده است. تعداد یک مشعل به ازای هر سه تیوب کاتالیستی توزیع قابل قبولی برای فالکس حرارتی در محفظه احتراق ایجاد می کند. همانگونه که قبال ذکر شد یکی از عملکردهای ریفرمر در قسمت همرفت تولید بخار اشباع و فوق اشباع است. برای تأمین میزان مورد نیاز بخار گاهی الزم است که تعدادی مشعل کمکی در این قسمت اضافه شود که از این جهت به آنها مشعل های کمکی گفته می شود. برخی از سازندگان ریفرمر جهت کمک به خروج گازهای احتراق از تونل به سمت قسمت همرفت و همچنین تا حدودی کمک کردن به افزایش دمای این گازها از مشعل هایی استفاده می کنند که به آنها مشعل های تونل گفته می شود. این مشعلها بر روی دیواره ریفرمر و در دهانه تونل ها قرار می گیرند. البته میزان حرارت ایجاد شده توسط این مشعلها در مقایسه با مشعلهای اصلی و کمکی بسیار کمتر است. جهت مقایسه می توان به میزان حرارت ایجاد شده در مشعلهای مختلف یک ریفرمر آمونیاک اشاره کرد : MW198 در مشعلهای اصلی MW42.5 در مشعلهای کمکی و MW4.2 در مشعل های تونل. مشعل ها را می توان بسته به نیاز واحد و در دسترس بودن سوخت به صورت تک سوخت و یا با سوخت دو گانه گاز و گازوئیل طراحی کرد. پارامتر مهم دیگری که در طراحی مشعل ها باید مد نظر قرار گیرد میزان آالیندگی آنها NO X است. امروزه با سخت گیرانه تر شدن قوانین زیست محیطی و ایجاد باید از مشعل هایی با آالیندگی کمتر استفاده شود. مشعل هایی که در ریفرمها استفاده می شوند امروزه بیشتر به صورت درفت اجباری بوده و فشار هوای مورد نیاز توسط یک فن دمنده که به آن Forced Draft Fan گفته می شود تأمین می گردد. همچنین برای باال بردن راندمان مجموعه ریفرمر هوا پس از خروج از فن دمنده وارد پیش گرمکن هوا شده و به کمک گازهای خروجی از قسمت همرفت گرم شده و سپس از طریق داکت با دمایی در حدود C200 به سمت مشعل ها می رود. بازیابی حرارتی با توجه به مکانیسم انتقال حرارت در محفظه احتراق که تشعشع بوده و همچنین دمای باالی سیال خروجی از ریفرمر که باعث می شود دمای گازهای احتراقی خروجی از محفظه احتراق حدود C 1000 باشد راندمان حرارتی محفظه احتراق حداکثر 53 تا 55 درصد است. جهت باال بردن راندمان حرارتی و استفاده از حرارت گازهای احتراق خروجی تمامی ریفرمرها شامل قسمتی به نام Convection Section یاUnit Waste Heat Recovery هستند. در این قسمت مبدلهایی قرار دارند که با جذب حرارت از گازهای احتراقی خوراک ورودی را گرم می کنند همچنین بخار اشباع و

18 فوق اشباع تولید می کنند. به عالوه ممکن است با توجه به طراحی الیسنسور مبدلهای دیگری نیز در این قسمت اضافه شوند. در مجموع با اضافه شدن این قسمت و همچنین اضافه کردن یک پیش گرم کن هوا راندمان مجموعه ریفرمر بر اساس LHV به حدود 91 تا 93 درصد خواهد رسید. طراحی بهینه قسمت همرفت که شامل انتخاب قطر و تعداد تیوبها در هر باندل )Bundle( جنس تیوب ها سایز و جنس و تعداد فین ها بر روی تیوب ها انتخاب تعداد باندل ها و نحوه چینش آنها در قسمت همرفت تعداد سایز و جنس Tube support ها در هر باندل و آنالیز تنش هر باندل جهت مقابله با تنش های حرارتی از Know- How های شرکت های سازنده ریفرمر می باشد. توزیع گازهای احتراق از عوامل مهم در عملکرد مناسب ریفرمر توزیع یکنواخت گازهای احتراق در داخل محفظه احتراق است. اهمیت این موضع از آن جهت است که در میزان فالکس حرارتی منتقل شده به تیوب های کاتالیستی و در نتیجه ریفرمینگ موثر است. به طور طبیعی در محفظه احتراق با توجه به شکل مکعبی آن گازهای احتراقی تمایل دارند به سمت مرکز محفظه حرکت کنند که این موضوع باعث می شود که تیوبها در مرکز محفظه در معرض فالکس حرارتی بیشتری قرار گرفته و دمای آنها باالتر از میزان پیش بینی شود. در مقابل تیوبهای اطراف محفظه در معرض فالکس حرارتی کمتری قرار می گرفته و ریفرمینگ در آنها به میزان مورد نیاز اتفاق نخواهد افتاد. برای حل این مشکل و محاسبه توزیع سرعت و دما در محفظه احتراق که مسئله پیچیده ای است امروزه از روشهای Computational Fluid Dynamic که نیازمند کامپیوترهای قوی برای حل این مسئله می باشد استفاده می شود. 18 تمهیداتی که برای رفع این مسئله در محفظه دیده می شوند عبارتند از : حتی المقدور محفظه احتراق از نظر ابعاد و چینش ردیفهای تیوب و ردیفهای مشعل و تونلهای پایین محفظه متقارن طراحی می شود. ورودی های تونل ها که برروی دو دیوار جانبی آن قرار دارند باید دارای توزیع مناسبی باشد که این موضوع نیز جزء Know- How های شرکت های طراح ریفرمر می باشد.

19 ترانسفر الین line( )Transfer از مسائل مهم در طراحی ریفرمرها نحوه جمع آوری گازهای خروجی از تیوب های کاتالیستی و انتقال آن به تجهیز بعدی در واحد است. این تجهیزی در برخی از واحدها ریفرمر ثانویه Reformer( )Secondary است. پیچیدگی این مسئله ناشی از دمای باالی سیال خروجی از تیوب های کاتالیستی است. باید از ترانسفرالین در مقابل این سیال با دمای باال محافظت شده و از طرف دیگر تنش های ناشی از افزایش طول به دلیل دمای باال با انتخاب یک مسیر مناسب کاهش یابد. برای محافظت از تیوب ها سطح داخل آنها توسط مواد عایقی که به آن Refractory گفته می شود پوشانده می شود. این عایق دارای دو الیه است که الیه داخلی آن در برابر سایش مقاومت بیشتری دارد و الیه برونی آن در برابر انتقال حرارت دارای عملکرد بهتری است. گاها الیهای از Inconel برای محافظت از عایق ها بر روی الیه داخلی استفاده می شود. جهت رفع مشکل تنش های حرارتی دو رویکرد مختلف وجود دارد. رویکرد اول مبتنی بر قراردادن loop در ترانسفر الین است. در این نوع طراحی سیال خروجی از تیوب ها از پایین محفظه احتراق وارد ترانسفرالین شده و پس از عبور از مسیر دارای Loop وارد تجهیز بعدی می شود. قرار دادن Loop باعث افزایش طول و در نتیجه افزایش هزینه خط انتقال می گردد. رویکرد دیگر کاهش تنش های حرارتی به کمک کاهش دمای سطح ترانسفرالین از طریق قراردادن ژاکت آب Jacket( )Water در اطراف خط انتقال است. در این روش سیال خروجی از تیوب های کاتالیستی در ابتدا از طریق تیوب هایی که از جنس تیوب های کاتالیستی بوده و در داخل محفظه احتراق قرار دارند به پنت هاوس منتقل شده و از آنجا وارد ترانسفرالین می شوند. در این حالت طول ترانسفرالین به دلیل عدم نیاز به Loop کاهش می یابد اما در عوض به تعدادی تیوب از جنس تیوب های کاتالیستی نیاز است همچنین محفظه احتراق نیز باید جهت قرارگیری این تیوب ها بزرگتر شود. امروزه غالب سازندگان از روش اول برای طراحی ترانسفرالین استفاده می کنند. الزم به ذکر است که آنالیز تنش ترانسفر الین به همراه عایق داخلی و سایر مسائل مترتب بر آن جزء Know How های شرکت های سازنده ریفرمر می باشد. 19

20 سیامک مس فروش مقدمه خواص و مشخصات لولههای ریفرمر Reformer Catalyst Tubes امروزه لولههاي ريختهگري شده مقاوم در دماي بالا در بسياري از صنايع مختلف مورد استفاده قرار ميگيرند و يكي از عمدهترين شاخههاي استفاده آنها در صنايع پتروشيمي و شيميايي به عنوان لولهه يا سانتيگراد) ميباشند ريفرمر ميباشد. آهن كرم و نيكل از عناصر اصلي در اين آلياژهاي مقاوم در دماي بالا (بالاي 650 درجه كه بسته به نوع كاربرد و در راستاي بهبود عملكرد آنها در شرايط سرويس عناصري ديگر (هرچند به ميزان بسيار جزيي اما بسيار تاثير گذار) به آنها اضافه ميگردد كه در ادامه در رابطه با اثر اين عناصر بحث خواهد گرديد. با توجه به شرايط سرويس عوامل متعددي نظير پديده خزش شوك هاي حرارتي كربوره شدن و... ميتوانند عمر مفيد اين لولهها را كاهش دهند كه اين امر از نظر اقتصادي مقرون به صرفه نميباشد. بنابراين با ارتقاي اين لولهها و استفاده از نسل هاي جديد آن ميتوان از لولههايي با جداره نازكتر استفاده نمود كه علاوه بر بالا رفتن راندمان توليد هزينههاي ناشي از خرابيهاي احتمالي را نيز كاهش ميدهد. همانگونه كه اشاره گرديد پديده خزش يكي از عوامل تاثير گذار در كاهش طول عمر لولهه يا ريفرمر ميباشد كه در نتيجه قرارگيري طولاني مدت لوله در شرايط سرويس (دما و فشار بالا) رخ ميدهد. با توجه به ماهيت متالورژيكي اين پديده تغييرات ساختار و تركيب شيميايي اين آلياژ ميتواند بطور موثري مقاومت در برابر خزش را افزايش دهد. بر اين اساس تغييراتي در شرايط و روند توليد اين لولهها ايجاد شده است كه تا به امروز نيز اين فعاليتها ادامه دارد بگونهاي كه برخي از شركتهاي مطرح توليد كننده در دنيا با تداوم انجام تحقيقات در راستاي بهبود كيفيت و افزايش طول عمر اين لولهها بصورت انحصاري توليد برخي از انواع خاص اين لولهها را در دست دارند. آگاهي از اثر پارامترهاي گوناگون توليدي و متالورژيكي موثر بر خواص و عملكرد اين لولهها ميتواند ديد بهتري در رابطه با انجام تحقيقات در راستاي كمك به آغاز توليد داخلي اين محصول استراتژيك نمايد. آگاهي از اين موارد ميتواند حتي در سطحي پايينتر جهت انتخاب براي خريد لولهها و همچنين در فعاليتهاي بازرسي توليد نيز موثر باشند. در اين راستا و با چشم انداز توليد اين محصول در داخل كشور شركت همپا انرژي فعاليتهايي را در دو سطح تي وري و آزمايشگاهي آغاز نموده است. اين شماره تنها اشاره اي اجمالي به تاريخچه تحولات اين لولهها خواهد داشت و برخي از پارامترهاي موثر متالورژيكي و فرايندي نيز معرفي و بحث خواهند شد. تاريخچه تحولات لولهه يا ريفرمر -2 لولهه يا ريفرمر يكي از مهمترين اجزا در ريفرمر ميباشند كه در قياس با ساير قسمتها تعويض آن سخت و هزينه بر ميباشد. بنابراين تلاش در جهت ارتقاي خواص و طول عمر اين لولهها در شرايط سرويس تا به امروز نيز ادامه دارد اما اولين تلاشها در اين زمينه به سالهاي دهه ي 60 ميلادي باز ميگردد (شكل 1 ). تا اوايل اين دهه لولههاي سوپرآلياژي كارشده ١ با 18% وزني كرم و 37% نيكل مورد استفاده قرار ميگرفتند كه پس از آن و به منظور كاهش هزينه ها با لولههاي زنگ نزن ريختگي با همان ميزان عناصر آلياژي جايگزين شدند. تحقيقات در زمينه افزايش مقاومت به خزش منجر به اراي ه آلياژ ٢HK40 شامل 0/4% كربن 25% كرم و 20% نيكل گرديد. استحكام خزشي اين آلياژ معادل با سوپر آلياژ 18Cr-37Ni و برتر از آلياژهايي با درصد كربن پايينتر ميباشد. همين درصد بالاتر كربن در آلياژ HK40 موجب ايجاد كاربيدهاي يوتكتيكي كرم شده كه مقاومت به خزش را افزايش ميدهند. 2 سيستم نامگذاري America جايگزين شده است. 1 Wrought High Alloy Product Group of the Steel Founders Society of 1 (ACI) Alloy Casting Institute كه اكنون توسط

21 21 شكل 1 - سير تحولات لولهه يا ريفرمر از ديدگاه مقاومت در برابر خزش. در دههي 70 ميلادي International Nickel Ltd با اضافه كردن نيوبيم به آلياژ HK40 افزايش درصد نيكل همراه با كاهش جزيي در ميزان كرم آلياژIN519 را اراي ه نمود كه به علت ايجاد كاربيدهاي يوتكتيك نيوبيم ١ مقاومت به خزش بالاتري نشان ميدهد (شكل 1 و 2 ). با ادامه تقاضاي رو به رشد صنايع شيميايي صنعت توليد لولههاي مقاوم در دماي بالا سري جديد HP را با 35% نيكل و 25% كرم معرفي نمود. بالاتر بودن درصد نيكل در اين آلياژها نسبت به سري HK با ايجاد زمينه بسيار پايدار آستنيتي از ايجاد فاز ترد و مضر σ جلوگيري ميكند. با توجه به اثر بهسزاي عنصر نيوبيم در افزايش مقاومت به خزش آلياژ IN519 نسبت به آلياژ HK40 چندي طول نكشيد كه آلياژهاي HP بهينه شده با نيوبيم نيز اراي ه شدند كه به علت ايجاد كاربيد پايدار نيوبيم در مرزدانهها يا مرزهاي دندريتي دما زمان و يا تنش بالاتري بايد اعمال شود تا حفره هاي ناشي از خزش در اين مكانها ايجاد شود و در نتيجه اين امر موجب ارتقاي اين آلياژ از نظر مقاومت به خزش ميگردد. اخيرا نيز آلياژهاي بهينه شده با نيوبيم - تيتانيم و برخي از عناصر نادر خاكي با قابليتهاي بالاتر در برابر پديده خزش اراي ه شده اند كه اين قابليت به علت تغييراتي ميباشد كه اين عناصر در ريزساختار ٢ آلياژ ايجاد ميكنند. 1 Eutectic niobium carbides 2 Microstructure 2

22 22 شكل 2 - استحكام گسيختگي براي آلياژ هاي متفاوت لولهه يا ريفرمر. پارامترهاي موثر بر خواص لولهه يا ريفرمر -3 عوامل متالورژيكي مختلفي ميتوانند بر مقاومت آلياژ در برابر پديده خزش موثر باشند. در اين ميان مشخص شده است كه عواملي مانند كاهش نرخ نفوذ در خود ١ و ممانعت از لغزش متقاطع ٢ نابجاييها و مرزدانهها ميتوانند بر كاهش نرخ خزش موثر باشند. اين موارد در فولادهاي مقاوم در دماي بالا توسط افزودنيهاي ايجاد كننده محلول جامد و همچنين با ايجاد رسوبات ريز به عنوان موانعي در برابر لغزش مرزدانهها و نابجاييها تامين ميگردند كه از جمله اين رسوبات ميتوان به كاربيدهاي عناصري مانند كرم تيتانيم نيوبيم اشاره نمود. بصورت كلي ايجاد تغييرات در مورفولوژي ريزساختار در كنار ايجاد فازهاي پايدارتر در ضمن فرايند پير شدن ٣ (بر اثر قرارگيري طولاني مدت در دماي بالا) ميتوانند مقاومت بالاتر در برابر خزش را تضمين كنند. بر اين اساس ساختار ميكروسكوپي اين نوع فولاد در دو حالت قابل بررسي ميباشد: 4 در حالت ريختگي : بصورت كلي ميكروساختار اين نوع فولادها شامل يك زمينه آستنيتي ميباشد كه در آن كاربيدهاي بين دندريتي ٥ مشابه با ساختار يوتكتيك ٦ مشهود ميباشند. اين كاربيدها عمدتا كاربيد ناپايدار كرم كاربيد نيوبيم و تيتانيم نيز ميتوانند در ساختار حضور داشته باشند (شكل 3 ). (Cr7C3) ميباشند. علاوه بر آن بسته به نوع و ميزان ساير عناصر اضافه شده 1 Self Diffusion 2 Cross Slip 3 Aging 4 As Cast Condition 5 Inter Dendrite 6 Eutectic structure

23 23 شكل 3 - نمايش شبكه كاربيد اوليه در آلياژ.HP40Nb اين كاربيدهاي اوليه هرچند ميتوانند به عنوان عوامل ممانعت كنند از لغزش مرزدانه مقاومت به خزش را تا حدودي افزايش دهند اما فصل مشترك آنها با اين كاربيدهاي اوليه هرچند ميتوانند به عنوان عوامل ممانعت كنند از لغزش مرزدانه مقاومت به خزش را تا حدودي افزايش دهند اما فصل مشترك آنها با زمينه ميتواند مكانهايي براي رشد و گسترش ترك باشد. بنابراين هر عاملي كه بتواند اين كاربيدها را ريزتر و با توزيع بهتر ايجاد كند قطعا بر خواص لوله در برابر خزش موثر خواهد بود (كه اين امر با افزودن برخي از عناصر امكانپذير ميباشد). پس از قرارگيري به مدت طولاني در دماي بالا (فرايند پير شدن/ ): پس از قرارگيري به مدت طولاني در دماي بالا (فرايند پير شدن/ Aging ): با قرار گيري لوله به مدت زمان طولاني در دماي بالا (معمولا حدود 900 درجه سانتيگراد) به علت نيرو محركه موجود براي رخ دادن پديده هاي متالورژيكي دستهي دومي از كاربيدها (كاربيدهاي ثانويه) در زمينه پديدار ميگردند كه اندازه و توزيع آنها ميتواند تابعي از زمان و دماي aging باشد. اين كاربيدها در شكل زير نمايش داده شده است..1.1 نمايش داده شده است. شكل 4 - ميكروساختار آلياژ HP40Nb پس از عمليات پيرسازي به مدت 2016 ساعت در دماي 900 درجه سانتيگراد. اين كاربيدها از تبديل كاربيد كرم اوليه به كاربيد پايدارتر ثانويه (Cr23C6) حاصل ميگردند كه ميتوانند با ممانعت از حركت نابجاييها به عنوان عامل بازدارنده در برابر پديده خزش مطرح شوند كه اين مورد با اندازه و نحوه توزيع آنها مرتبط ميباشد و مجددا افزودن برخي از عناصر ميتوانند اين توزيع را تحت تاثير قرار داده و بر خواص خزشي فولاد موثر باشند.

24 بنابراين پارامترهاي گوناگوني با مكانيزمهاي خاص خود ميتوانند بر افزايش مقاومت در برابر خزش لولههاي مقاوم در دماي بالا موثر باشند. اين عوامل را ميتوان به دو دسته تقسيم نمود: تركيب شيميايي و اثر عناصر افزودني تركيب شيميايي و اثر عناصر افزودني همانگونه كه در قسمت تاريخچه اشاره گرديد پايه اصلي يكي از پركاربردترين دسته هاي اين آلياژ (HP) بر مبناي %25 كرم و %35 نيكل ميباشد. با اين وجود عناصري مانند تيتانيم (Ti) نيوبيم (Nb) سيلسيم (Si) و برخي عناصر خاص نيز بر ساختار اوليه يا پس از aging اين آلياژ و در نتيجه بر خواص مكانيكي محصول اثرگذار خواهند بود: اثر نيوبيم و تيتانيم: فولادهاي بهينه شده با نيوبيم تيتانيم داراي خواص مكانيكي بهينهاي نسبت به موارد مشابه بهينه نشده ميباشند. عوامل و مكانيزمهاي متعددي در اين راستا موثر ميباشند. اضافه كردن اين عناصر كاربيد كاربيدزاي قوي علاوه بر آنكه خود تشكيل كاربيدهاي پايداري مي دهند منجر به تبديل كاربيد كرم از فرم M7C3 به حالت پايدارتر M23C6 ميگردد كه از نظر مقاومت در برابر خزش اهميت دارد. ايجاد كاربيدهاي نيوبيم (NbC) و نيوبيم- تيتانيم (NbTi)C در دماهاي بالاتر از تشكيل كاربيد كرم موجب ميگردد كه كربن كمتري براي تشكيل كاربيد كرم نسبت بالاتر كرم به كربن منجر به اين تغيير استوكيومتري ميگردد. باقي بماند و در نتيجه 24 همانطور كه اشاره گرديد كاربيدهاي ثانويه ايجاد شده در ضمن سرويس به عنوان عامل بازدارنده در برابر پديده خزش مطرح ميگردند. در اين راستا بهينه نمودن آلياژ با تيتانيم به عنوان عنصر ميكروآلياژي موجب ميگردد اين كاربيدهاي ثانويه به شكل ريزتر و با توزيع بهتري تشكيل گردند كه نهايتا موجب خواص مكانيكي بالاتر اين آلياژ از نظر مقاومت در برابر خزش ميگردد. مشابه اين تغييرات با افزايش درصد نيوبيم نيز گزارش شده است بطوري كه افزودن اين عنصر رشد فاز ثانويه را در دماي بالا به تعويق مياندازد. شكل 5 ميكروساختار آلياژ بهينه شده با تيتانيم- نيوبيم را در مقايسه با آلياژي كه تنها با نيوبيم بهينه شده را پس از پير شدن ١ نمايش ميدهد. بهينه شده را پس از پير شدن نمايش ميدهد شكل 5 - ميكروساختار در حالت پير شده براي a) آلياژ b) HP Nb آلياژ.HP NbTi به دليل مشابه افزايش نيوبيم نيز با ريز كردن كاربيدهاي اوليه ميتواند در بهبود مقاومت به خزش نقش داشته باشد. شكل 6 افزايش درصد نيوبيم نمايش ميدهد. تغييرات ميكروساختار را با 1 Aging 5

25 25 شكل 6 - ميكروساختار آلياژ HP در حالت a) ريختگي b) بهينه شده با 0/69% c) Nb بهينه شده با 1/23% d) Nb بهينه شده با 1/97%.Nb

26 اما بايد توجه داشت كه نميتوان تنها با توجه به اثر مفيد عنصري مانند نيوبيم درصد آن را زياد افزايش داد زيرا عوامل متعددي در كنار هم مطرح ميباشند كه بايد تمامي آنها را در نظر گرفت. به عنوان مثال با قرار گيري آلياژهاي بهينه شده با نيوبيم در محدوده دمايي 700 تا 1000 درجه سانتيگراد كاربيد نيوبيم 1 به تركيب بين فلزي پايدارتر ) 7 nickel niomium silicide (Ni 16 Nb 6 Si استحاله مييابد كه اولين بار توسط Soares و همكاران مشاهده گرديد و به فاز G معروف ميباشد. گزارش شده است كه فصل مشترك اين فاز با زمينه مكانهاي بسيار مستعدي براي ايجاد و رشد ترك هاي ناشي از خزش ميباشد و بنابراين تشكيل اين فاز تاثير منفي بر خواص مكانيكي اين آلياژ در دماي بالا خواهد داشت. ي ناشي از خزش ميباشد و بنابراين تشكيل اين فاز تاثير منفي بر خواص مكانيكي اين آلياژ در دماي بالا خواهد داشت. 26 شكل 7 - نمايش فاز ايجاد شده با قرارگيري آلياژ 40 به مدت 840 ساعت در دماي 900 درجه شكل 7 - نمايش فاز G ايجاد شده با قرارگيري آلياژ HP40Nb به مدت 840 ساعت در دماي 900 درجه سانتيگراد. در آلياژهاي بهينه شده با نيوبيم- تيتانيم عنصر تيتانيم موجب استحاله جزيي تشكيل فاز مضر G ميگردد كه اين امر يكي ديگر از دلايل برتري اين آلياژ از نقطه نظر مقاومت به خزش ميباشد. اين استحاله جزيي در تصوير ميكروسكوپ الكتروني عبوري ٢ اين آلياژ در حالت پير شده مشخص ميباشد(شكل 8.). شكل 8 - تصوير ميكروسكوپ TEM از ساختار آلياژ HP NbTi در حالت پير شده. كاربيدهاي كرم اوليه (P Cr) و ثانويه (S Cr) كاربيد (NbTi) و فاز (G) مشهود ميباشند. 1 Intermetallic Compound 2 TEM

27 27

28 28

29 29

30 30

31 همانطور كه در شكل 8 مشهود است نواحي بيروني رسوب كاربيد نيوبيم-تيتانيم به فاز G استحاله يافته در حالي كه در نواحي مركزي اين تبديل صورت نگرفته است. اين واكنش تبديلي به فاز G از سطح بيروني رسوب آغاز شده و به سمت داخل ادامه مييابد اما از آنجا كه فاز G نميتواند تيتانيم را در خود حل كند اين عنصر پس زده شده و در مركز رسوب باقي ميماند و لذا به عنوان يك عامل بازدارنده و متوقف كننده اين استحاله محسوب ميگردد. بنابراين بهينه سازي آلياژ با تيتانيم به علت استحاله جزيي فاز G همراه با توزيع بهتر كاربيدهاي ريز ثانويه و همچنين كاهش شبكه پيوسته كاربيد اوليه موجبات ارتقاي خواص مكانيكي آلياژ را فراهم مي آورد. 31 اثر سيلسيم: شايد اهميت اين عنصر در اين آلياژ را بتوان در رابطه با تشكيل فاز G دانست. بررسيهاي صورت گرفته در رابطه با تبديل NbC به فاز (Ni 16 Nb 6 Si 7 ) G در اثر قرارگيري در دماي بالا نشان داده است كه افزايش درصد عنصر سيلسيم موجب تسريع و افزايش تمايل به تشكيل اين فاز مضر از نظر خزش ميگردد. علاوه بر آن گزارش شده كه در آلياژهايي با درصد بالاتر اين عنصر اندازه رسوبات ثانويه درشتتر ميباشد كه مجددا از نظر مقاومت به خزش مناسب نميباشد. اثر ساير عناصر: با توجه به مكانيزم خزش چنانچه هر عنصر ديگري موجب ريز شدن و توزيع بهتر كاربيدهاي پايدارتر گردد ميتواند در اين راستا اثر گذار باشد. بر اين اساس اكسيد يا كاربيد عناصر خاصي ميتوانند با تشكيل مكانهاي مناسب براي جوانه زني و رشد كاربيدهاي كرم تيتانيم و نيوبيم باعث شكسته شدن و پخش شدن بهتر شبكه كاربيدي شده كه علاوه بر ممانعت بهتر از لغرش مرزدانهها و حركت نابجاييها باعث ميشوند تا مسيري پيوسته جهت رشد ترك ها درفصل مشترك فاز G با زمينه وجود نداشته باشد. اين اثر در شكسته شدن و توزيع بهتر شبكه كاربيدي در اثر اضافه شدن اين عناصر در شكل 9 نمايش داده شده است. شكل 9 - بهينه كردن ساختار با شكستن و توزيع شبكه كاربيدي.

32 -2-3 پارامترهاي فرايندي با توجه به استحكام بالاي آلياژ مورد استفاده در لولهه يا ريفرمر امكان توليد آن با هيچ يك از روشهاي توليدي نظير شكلدهي گرم موجود نميباشد و تنها روش توليد آن روش ريختهگري ميباشد كه با توجه به هندسه استوانهاي آن روش ريختهگري سانتريفيوژي (دوراني) بهترين گزينه ميباشد كه استفاده ميگردد. از جمله مزاياي اين روش در مقايسه با روشهاي مرسوم ريختهگري (استاتيك) دستيابي به ساختاري با خلوص بالاتر ميباشد كه اين امر در اثر نيروي گريز از مركز پديدار ميشود كه طي آن ناخالصيها با دانسيته پايينتر در جدار داخلي لوله جمع شده كه به راحتي با عمليات ماشينكاري حذف ميگردند. بصورت كلي از ديدگاه مقاومت در برابر خزش و با توجه به 1 مكانيزمهاي اين پديده بهتر است كه اندازه دانه در ريزساختار بزرگتر باشد. در اين نوع پروسه ريختهگري اندازه دانه ساختار انجماد يافته عمدتا تابعي از نرخ سرد شدن در ضمن فرايند انجماد ميباشد و با تغيير پارامترهاي مختلف 3 2 ميتوان دانههاي متبلور شده در نواحي دندريتي را از ساختار هم محور به ساختار ستوني يا حتي تركيبي از اين دو ساختار تبديل نمود (شكل 10) 32 ماكرو ساختار 100% ستوني ماكرو ساختار 100% هم محور شكل 10 - نمايش حالات گوناگوني از ماكروساختار انجمادي در ديواره ي لولهه يا ريختهگري شده. اين مورفولوژي انجمادي ماكروساختار ميتواند بر خواص خزشي محصول اثر بسزايي داشته باشد و ميزان درصد هر ساختار و نحوه توزيع آن در جدار داخلي يا خارجي بهگونهاي توسط سازندگان طراحي ميشود. علاوه بر آن نرخ انجماد نيز با تاثير بر اندازه سلولهاي دندريتي بر استحكام خزش موثر ميباشد. بنابراين مانند ساير فرايندهاي ريختهگري پارامترهاي موثر در اين فرايند و همچنين فرايند انجماد ميتوانند ساختار انجمادي (ميكرو يا ماكرو) را تحت تاثير قرار داده و نهايتا منجر به توليد لولههايي با خواص متفاوت در سرويس گردند هرچند كه تركيب شيميايي مذاب يكسان باشد. جمع بندي با توجه به نقش لولهه يا ريفرمر به عنوان يكي از اجزاي مهم اين سيستم استفاده از لولههايي با كارايي بالاتر از لحاظ راندمان توليد و بازده اقتصادي بالاتر همچنان مطرح ميباشد. هركدام پارامترهاي مختلف توليد با توجه به اثرات متالورژيكي متفاوتي كه ايجاد ميكنند در طول عمر و بهبود عملكرد اين لولهها به شدت موثر ميباشند. بطور كلي اين پارامترهاي را ميتوان به دو دسته كلي تركيب شيميايي مناسب مذاب و پارامترهاي فرايندي در ضمن ريختهگري همچنان ادامه دارد. و انجماد دسته بندي نمود كه آگاهي از آنها منجر به توليد نسل جديد اين لولهها شده و اين سير تحولات -4 1 Grain size 2 Equiaxed Structure 3 Columnar Structure

33 معرفی رشکت مهندسی همپا 33 شرکت مهندسی همپا مجموعه ای خود اتکاست که با همکاری و سرمایه گذاری 36 شرکت پیشگام عضو انجمن صنفی شرکتهای پیمانکار تاسیسات و تجهیزات صنعتی ایران در سال 1374 شمسی تاسیس گردید. سهامداران همپا که اکنون تعداد آنان به 46 شرکت افزایش یافته همگی مجرب و فعال در زمینه های مدیریت مهندسی و اجرای پروژه های عظیم صنعتی کشور هستند. شرکت مهندسی همپا با بکارگیری اصولی منابع مالی و توان شرکت های سهامدار خود گستره بزرگی از خدمات مهندسی تامین و تدارکات کاال ساختمان و نصب راه اندازی مدیریت و سرمایه گذاری را ارائه می نماید. مدیریت شرکت مهندسی همپا با توجه به استراتژی و برنامه تدوین شده متعهد شده تا با استفاده از روش ها و تکنولوژی های جدید فنی مهندسی و مدیریتی در جهت گسترش بازارهای داخلی و بین المللی به باالترین میزان کارایی دست یافته و به مشتریان خود در ایران و سراسر جهان خدمات مورد نیاز را به نحو احسن ارائه نماید. تخصص این شرکت در زمینه اجرای پروژه های پتروشیمی نفت گاز نیروگاه آب و فاضالب بصورت EPCCM بوده و کیفیت ایمنی و حفظ محیط زیست در اولویت برنامه ها قرار دارد. شرکت همپا نگاه ویژه ای به منابع انسانی که مهمترین سرمایه ها است داشته و همواره رعایت کامل استانداردهای جهانی را مد نظر قرار داده است. کسب رضایت مشتری و ذینفعان کیفیت در ارائه خدمات حفظ محیط زیست نوآوری در اجرای بهینه پروژه ها و استفاده از آخرین تکنولوژی روز از اصول شرکت می باشد. در راستای نیل به اهداف کالن و مشارکت فعال در پروژه های عظیم درون مرزی شرکت مهندسی همپا اقدام به تاسیس شرکت طراحی و مهندسی همپا انرژی )HEDCO( به عنوان بازوی توانمند خود در زمینه مطالعات فنی و اقتصادی مهندسی پایه مهندسی تفصیلی و خدمات تامین و تدارکات کاالی داخلی و خارجی نموده است. شرکت مهندسی همپا مفتخر به دریافت گواهینامه های ایزو به شرح زیر می باشد : ISO 9001-ISO TS ISO OHSAS ISO IEC خالصه ای از پروژه های تکمیل شده و همچنین پروژههای در دست اجرا به شرح زیر می باشد. پروژه های در دست اجرا 1. پروژه استحصال اتان و تفکیک گازها شرح خدمات: طراحی مهندسی پایه و مهندسی تفصیلی تأمین و خرید تجهیزات و کاالی طرح ها ارائه کمک در ساخت و نصب تجهیزات آموزش کارکنان کارفرما انجام پیش راه اندازی و راه اندازی طرح های فوق 2. سه پروژه مجزای واحد آمونیاک و اوره برای "شرکت کود شیمیایی اوره لردگان" "شرکت پتروشیمی زنجان" و " شرکت صنایع پتروشیمی گلستان ". شرح خدمات: طرح آمونیاک مهندسی تفصیلی تدارکات تهیه تجهیزات مصالح و قطعات یدکی ساخت و نصب تجهیزات پیش راه اندازی و راه اندازی. طرح ذوب اوره و دانه سازی تهیه مهندسی پایه بر اساس مشخصات فنی شرکت لیسانس دهنده مهندسی تفصیلی تدارکات تهیه تجهیزات مصالح و قطعات یدکی ساخت و نصب تجهیزات پیش راه اندازی و راه اندازی. واحد آفسایت تهیه مهندسی پایه مهندسی تفصیلی تدارکات تهیه تجهیزات مصالح و قطعات یدکی ساخت و نصب تجهیزات پیش راه اندازی و راه اندازی. پروژه های تکمیل شده : 1 طرح 1. آمونیاک 2 در پتروشیمی غدیر عسلویه شرح خدمات : نصب سازه تجهیزات مکانیکی برقی ابزار دقیق لوله کشی پیش راه اندازی و مشارکت در راه اندازی واحد 2 طرح 2. آمونیاک در پتروشیمی کرمانشاه شرح خدمات : نصب سازه تجهیزات مکانیکی برقی ابزار دقیق لوله کشی پیش راه اندازی و مشارکت در راه اندازی واحد 3 طرح 3. اوره در پتروشیمی کرمانشاه شرح خدمات : نصب سازه تجهیزات مکانیکی برقی ابزار دقیق لوله کشی پیش راه اندازی و مشارکت در راه اندازی واحد 4 طرح 4. استحصال اتان Recovery) C2) + در بندر عسلویه شرح خدمات : نصب سازه تجهیزات مکانیکی لوله کشی پیش راه اندازی و مشارکت در راه اندازی واحد 5 مجتمع 5. الکیل بنزن خطی Complex) (L.A.B شرح خدمات : نصب سازه تجهیزات مکانیکی برقی ابزار دقیق لوله کشی پیش راه اندازی و مشارکت در راه اندازی واحد

34 مشکالت ساختداخل در صنایع نفت گاز و پتروشیمی سیدعلی فاطمی از کشف اولین چاه نفت در مسجد سلیمان تقریبا یکصد سال می گذرد. تا قبل از انقالب اثر مهم منابع نفت در ایران صرفنظر از همه مضارش فقط تأمین ارز برای خرید از خارج بود. تولید صادرات و حتی فرآوری نفت موضوعی جدا از اقتصاد داخلی بود. در این مدت اقتصاد نفت شامل چگونگی استفاده از مخازن طراحی طرحهای باالدستی و پایین دستی ساخت تجهیزات تولید و صادرات مواد فرآوری شده و غیره در مجموعه اقتصاد کشور شکل نگرفت و سود کالنی که این بخش از کار می توانست نصیب داخل کشور کند و یا بازار عظیم کار که می توانست ایجاد کند کامال مغفول ماندو به شرکتهای خارجی اهدا شد. *** سالهای بود که مشغول طراحی و خرید کاالهای مجتمع پتروشیمی اصفهان بودیم. مشارکت سه شرکت دو تا خارجی و یکی ایرانی باورش سخت است که تالش 34

35 زیادی شد که آنکربولت )!!( را از داخل تهیه کنیم اما موافقت نشد. شرکت آذرآب اولین کار جدی خود را برای ساخت یک برج انجام میداد. به جرأت می توان گفت که بیش از 90 درصد از تجهیزات از خارج کشور خریداری گردید. با اتمام جنگ توجهات به بازسازی و توسعه اقتصاد جلب شد تالش های توسعه اقتصاد نفت در زمینه های طراحی و مهندسی و ساخت آغاز شد سرمایه گذاری ها به سمت تشکیل شرکتهای ساخت تجهیزات سوق یافت و گامهای مؤثری در جهت توسعه ساخت داخل برداشته شد. در پروژه MTBE بندر امام که در سالهای 76 تا 79 اجرا شد قریب 23 از تجهیزات از داخل کشور خریداری شد البته می توان انتظار داشت که هم سوکردن سازندگان داخل با نیازهای پروژه ها و توجه به کیفیت و زمان تحویل چندان ساده نبود و مشکالت زیادی در پیش رو بود. اما بهرحال رکورد 23 خریدار داخل آن هم ارقام واقعی و در جمع خرید تجهیزات می توانست رکورد قابل قبولی باشد. پروژه های آمونیاک و اوره پردیس 1 و ( 2 غدیر 1 و ) 2 در سالهای 80 تا 84 اجرا شد. هر چند تالش در جهت استفاده هر چه بیشتر از تولیدات داخلی با ایجاد مشوق ها برای پیمانکار از سوی پتروشیمی صورت گرفت اما زیر ساختهای کشور و برخورد مسئولین با این موضوع چندان همراهی نداشت. در یک مورد حمل تجهیزات سنگین با مشکل تراشی دستگاهای مختلف زمان حمل از یک ماه به 6 ماه و هزینه به 5 برابر افزایش یافت. عکس العمل این موضوع خرید خارج تجهیزات در پروژه پردیس 2 بود. هم اکنون 15 سال از شروع پروژه MTBE که رکورد 23 خرید داخل را تجربه کرد می گذرد و امسال سال خودکفایی و استفاده از کار و تولید داخل نامگذاری شده است و مسئولین کشور به این واقعیت رسیده اند که کشور را فقط صادرات نفت نمی تواند اداره کند کشور بازار کار می خواهد تکنولوژی می خواهد اقتصاد متکی به خود می خواهد و... اما رسیدن به این هدف ها چندان ساده نیست اراده ملی می طلبد و تالش و کوشش خستگی ناپذیر و همه جانبه. مشکالتی چند هنوز در پیش است. 1 -تأمین مالی سازندگان از خارج که خرید می کنیم یا L/C باز می کنیم و یا نقد پرداخت می کنیم این حق را برای سازنده خارجی قائل هستیم که از ما L/C بخواهد یا پول نقد بخواهد گارانتی هم نداد اشکالی ندارد. اما به داخل که می رسد مقررات اجازه نمی دهد L/C بازکنیم برای پرداخت هم پول نداریم و یا نمی خواهیم پرداخت کنیم. بازار هم که امروزش و دیروزش کلی فرق می کند سازنده داخلی باید معجزه گر باشد. 2 -مشکالت خرید مواد از خارج سازنده داخلی مشکالت تأمین مواد دارد و باید با همه سختیهای موجود از خارج خرید کند و این زمان می طلبد. زمان ها را در مراحل تصمیم گیری.و بررسی پیشنهادات و غیره تلف میکنیم و انتظار داریم سازنده داخلی با همان سرعت سازنده خارجی جنس مورد نظر ما را تحویل دهد. اگر در سفارشها واقعا صادق هسیتم چرا زمان های تلف شده را در اختیار سازنده داخلی نمی گذاریم تا بعدا با فشارهای تأخیر مواجه نشویم 3 -ورود به لیست سازندگان می گویند برای وارد شدن در لیست سازندگان یک تجهیز باید کارگاه ساخت داشته باشید پس مجموعه هایی که توسط شرکتها طراحی می شوند و در سایت ساخته می شوند چطور بسیاری از تجهیزات طراحی و جمع آوری و استفادهاز تولیدات مجموعه های دیگر و ساخت و تکمیل در سایت هستند. مثل کوره ها مخازن سرد و... مگر تأمین کنندگان خارجی این قبیل تجهیزات کارگاه دارند می گویند سوابق قبلی باین ترتیب هیچ سازنده ایرانی نمی تواند نوآوری و ابتکارات خود را عرضه کند چون سابقه قبلی ندارد. می گویند قرار است اولویت خرید از داخل باشد اما هیچ مکانیزم کنترلی برای این موضوع وجود ندارد و هیچ مرجع مشخصی پیش بینی نشده. در بسیاری از پروژه ها ساده ترین نیازها از خارج تأمین می گردد. به کجا باید رجوع کرد و چطور کسی متوجه این موضوع می شود صدها نمونه از این قبیل وجود دارد. باین ترتیب: - هیچ سازنده ای نمی تواند ساخت خود را فاینانس کند. - هیچ طراحی نمی تواند مجموعه طراحی شده خود را عرضه کند. - زمان کافی برای سازنده ایرانی وجود ندارد. - هیچ لیسانس جدیدی ابداع نمی شود چون مشتری ندارد. با این تفاصیل ما می مانیم و شعار خودکفائی که در سی سال گذشته هم کم طرح نشده... 35

36 ویژگی های حمصول آمونیاک روح الله حیدری دکرت حسین نعمتی 36 آمونیاک یکی از پر کاربرد ترین مواد در صنایع گوناگون است. از مهمترین کاربردهای آمونیاک میتوان به موارد زیر اشاره کرد: تولید کود شیمیایی تولید مواد منفجره صنایع رنگسازی صنایع پالستیک سازی جهت مصارف سرمایشی سلهای تولید برق آمونیاک به دلیل همین مصرف زیاد آمونیاک طبیعی است که میزان تولید آن بسیار باال باشد )شکل 1(. بنابراین برای تولید و ذخیره سازی سیال آمونیاک نیاز به راهکارهای ویژهای است. امروزه ساخت مخازنی جهت ذخیره سازی آمونیاک با ظرفیت m 3 چندان دور از ذهن نمی باشد. شکل 1 میزان تولید آمونیاک در طی سالهای 1947 تا 2007 دمای اشباع آمونیاک بسیار پایین است. به عنوان مثال دمای اشباع آمونیاک در فشار یک اتمسفر در حدود 33- C میباشد. بنابراین برای ذخیره سازی آمونیاک در دمای محیط به حداقل فشاری معادل 15 اتمسفر نیاز است. )شکل 2(. بدیهی است که ساخت مخازنی در حجم باال که قادر به تحمل چنین فشاری باشند مقرون به صرفه نخواهد بود. برای نمونه جهت ساخت یک مخزن کروی به حجم 3000 m 3 و یا ظرفیت تقریبی 1700 تن نیاز به ورقی با ضخامت حداقل 55 mm می باشد. در این حالت وزن بدنه مخزن متجاوز از 430 تن خواهد

37 37 شد. بنابر این ذخیره سازی آمونیاک در دمای محیط عمال امکان ناپذیر میگردد. راه حل عملی این مشکل را می توان در ذخیره سازی آمونیاک در فشار یک اتمسفر جستجو کرد. در این حالت دمای سیال در حدود 33- C می باشد. بدیهی است که چگونگی عایق بندی و پیشبینی خطرات ناشی از نشت و یا سرریز آمونیاک بسیار حیاتی و راهگشا خواهد بود )مراجعه شود به مقاله "تحليل عوامل شكست مخزن آمونياك يك واحد پتروشيمي"(. اگرچه که دمای مخزن ذخیره آمونیاک نسبت به برخی از سیاالت دیگر نظیر متان )C 162-( چندان پایین نیست اما آنچه آمونیاک را نسبت به اینگونه سیالها متمایز می نماید را می توان در موارد زیر خالصه نمود: دما ( C) شکل 2: شكل 2: تغییرات تغييرات فشارفشار اشباع بر اشباع بر حسب حسب دمای دماي اشباع اشباع آمونیاک آمونياك فشار (Atm.) قابلیت اشتعال سمی بودن آمونیاک باال بودن گرمای نهان تبخیر هدایت الکتریکی آمونیاک خوردگی تنشی در این مبحث هر کدام از ویژگیهای فوق به اختصار مورد بحث قرار میگیرد و ویژگیهای خود مخزن و شرح تنوعات موجود در مخزن آمونیاک به مباحث بعدی واگذار میگردد. قابلیت اشتعال: قابلیت اشتعال این ماده چندان باال نیست. حد اشتعال limit( )flammability این سیال بین 16% تا 25% می باشد. یعنی حضور 15% تا 28% حجمی این ماده در هوا موجب اشتعال مخلوط خواهد بود. همچنین دمای خود اشتعالی آن بسیار باالست )در حدود 650 C است(. لذا در این خصوص در رده ترکیبات ایمن محصوب میگردد. جدول شماره 1 حد باال و پایین قابلیت انفجار این ماده و نیز دمای خود اشتعالی آن را در مقایسه با برخی مواد دیگر نشان میدهد. سمی بودن آمونیاک: آمونیاک به شدت سمی است و به همین دلیل طراحی مخازن ذخیره آمونیاک از حساسیت باالیی بر خوردار است. میزان غلظت آمونیاک در خون کمتر از 50 mol/litµ است و اگر مقدار آن به دو برابر این مقدار برسد میتواند موجب بیهوشی شود. اگرچه که افراد میتوانند بوی این گاز را تنها در غلضت های بیشتر از 50 ppm احساس نمایند اما هیچ فردی نبایستی بیشتر از 8 ساعت کاری در طول یک هفته کاری )40 ساعت( در معرض استنشاق این گاز با غلظت بیشتر از 25 ppm قرار گیرد و در غلظت 1700 پس ppm از گذشت نيم ساعت منجر به صدمات جدی به فرد خواهد شد. دماي خود اشتعالي جدول 1: مقایسه خواص اشتعال آمونیاک با برخی مواد متداول جدول 1: مقايسه خواص اشتعال آمونياك با برخي مواد متداول حد قابليت انفجار (% حجم هوا) حد بالا حد پايين ماده Ammonia C Carbon Monoxide C Diesel fuel C Ethane C Ethanol, Ethyl Alcohol C Methane (Natural Gas) C Methyl Alcohol, Methanol C

38 38 باال بودن ظرفیت گرمای نهان تبخیر: ظرفیت گرمای نهان تبخیر آمونیاک نسبتا باال است kcal/kg( 327 در مقایسه با ظرفیت متان 122(. kcal/kg بنابر این حجم قابل قبولی به دلیل نفوذ حرارت به داخل آن بخار خواهد شد. معموال این حد مجاز تبخیر را بر اساس درصدی از ظرفیت تانک بیان مینمایند. هدایت الکتریکی آمونیاک: آمونیاک به خودی خود دارای ضریب دیالکتریک بسیار باالیی است. اما با توجه به حاللیت آن در آب به جهت جلوگیری از خوردگی تنشی حتما الزم است به آن مقداری آب اضافه شود. این مقدار آب در حدود 1000 ppm تا 2000 ppm می باشد. اضافه شدن این حجم آب به آن موجب تبدیل آن به یک ماده رسانای الکتریکی میگردد. نکته مهم در این قضیه آن است که باال رفتن هدایت الکتریکی سیال باعث می گردد که نتوان از پمپهای درون-تانکی )in-tank( استفاده نمود. الزم به ذکر است که پمپهای درون-تانکی از ملزومات مخازن سرد به شمار میآیند. خوردگی تنشی: حضور همزمان آمونیاک مایع و اکسیژن در مجاورت فوالد معمولی steel( )Carbon از مهمترین عوامل بروز خوردگی تنشی به شمار میآید. اگرچه که این نوع خوردگی یک پدیده شناخته شده و قدیمی است اما تا پیش از سال 1956 که بازبینیهای نظام مندی وجود نداشت این نوع خوردگی در تانک ذخیره آمونیاک تشخیص داده نشده بود. با این حال پس از بازبینیهای دوره ای و نظام مند مشخص گردید که بسیاری از تانکها دستخوش این نوع خوردگی قرار گرفته اند. برای رفع این مشکل پس از تحقیقات گستردهای که در این خصوص صورت گرفت مشخص گردید که اضافه شدن آب به آمونیاک احتمال رخداد خوردگی تنشی را به شدت کاهش می دهد. همچنین از آنجا که این نوع خوردگی در لحظات اولیه پر کردن مخزن روی می دهد برای کاهش بیشتر این نوع خوردگی الزم است که قبل از آغاز به کار مخزن آمونیاک هوای حاوی اکسیژن در درون تانک به کمک جریان گار نیتروژن تخلیه شود و مخزن با گاز نیتروژن پر شود. خوشبختانه سرعت تنش خودگی در دمای C30 - بسیار کمتر از دمای C 18 می باشد و حتی در دماهای پایینتر این نوع خوردگی تقریبا متوقف میگردد. همچنین انتخاب الکترودی که از نظر مقاومت الکتریکی چندان قوی تر از فلز پایه نباشد نیز میتواند در کاهش میزان خوردگی در ساعات اولیه شروع به کار مخزن نقش اساسی ایفا نماید.

39 رستگار زهرا 39 مسیر در هدکو EPC های پروژه اجرای به و صنعتی های پروژه حجم و پیچیدگی افزایش با گذار تأثیر های مولفه مدیریت شدن تر دشوار آن تبع ارزش فرآیندهای یکپارچگی به نیاز پروژه موفقیت در این که شود می احساس پیش از بیش پروژه آفرین سازی یکپارچه به را پیمانکاران و کارفرمایان مسئله و داده سوق پروژه حیات چرخه در مذکور فرآیندهای ساخت و طرح روش به ها پروژه اجرای سمت به را آنها. است ساخته متمایل EPC :EPC پروژه صنعت در پیمان واگذاری روشهای مهمترین از یکی کلید ( Turn Key یا و EPC بصورت پتروشیمی امور کارفرما پیمانها از نوع دراین باشد. می ) دست در مدیریت تجهیزات و مصالح تهیه مهندسی طراحی را پروژه نصب و ساخت الزم های مجوز اخذ طرح روش این در کند. می واگذار پیمانکار به کامل بطور دهی تحویل و ساخت تا طراحی مراحل کلیه پیمانکار به روش این در کارفرما ریسک گیرد. می عهده به را تایید به نیز وی مسئولیتی حیطه و رسد می حداقل. گردد می محدود ها طراحی و ها نقشه قراردادهای سمت به بازار رفتن پیش دالیل : باشد می ذیل شرح به EPC مبلغ از کار صاحب یا کارفرما اطمینان دلیل اولین تروص در است. کار پایان قطعی زمان و نهایی پروژههایی در تغییراتزمان پروژه مالی منابع تأمین یم کم بسیار میشوند اجرا EPC روش به که دوش می گرفته درنظر که جریمههایی زیرا شود کهاستفاده زمانی در است. تأمل قابل و زیاد بسیار تسا مطرح فایننس تامین در خصوصی سرمایه از استفادهکرد. EPC نوع قراردادهای از باید قطعا دارد وجود EPC در که دیگری موارد از یکی اصوال است. کار تقسیم و مسئولیت لوث از جلوگیری مؤسسه یک از مسئولیت EPC نوع قراردادهای در هکت تکه مسئولیت دیگر عبارت به و میشود خواسته کارایی و عملکرد در مسئولیت نتیجه در نمیشود. است. پیمانکار برعهده کامل طور به تجهیزات دولتی مخصوصا" كارفرمایان اصلی اهداف کلی بطور عبارتنداز: EPC روش از استفاده به كارفرما اجرایی و اداری دستگاه كردن ۱.كوچك پیمانكار به پروژه کارهای تمام باواگذاری با پروژه های هزینه ۲.کاهش EPC پیمانکاران بین رقابت ایجاد C و P و E مراحل همپوشانی با پروژه زمان كاهش ۳. به پروژه کل مسئولیت واگذاری ۴. از کارفرما استفاده نتیجه در و پیمانكار ها پروژه از بیشتری تعداد در خود نیروهای و پروژه کل قیمت شدن مشخص ۵. آن اجرای از قبل مربوطه بودجه بستن ناصحیح مالی ادعاهای های راه كردن مسدود ۶. اجرایی پیمانكاران : EPC ای ه پروژه تنگناهای و مشکالت اقتصادی توسعه استراتژی فقدان - صحیح برآورد توانایی عدم - اجرا و خرید مهندسی های قیمت آن تبعی محدودیتهای و کشور خارجاز مالیاز منابع تأمین - پائین ارز نرخ تعدد و ارز بازار ثبات عدم - آزاد بازار با مقایسه در ارز رسمی نرخ بودن ریالی منابع کمبود - تحریم از ناشی مسائل علت به بازار ثبات عدم - : EPC های پروژه و هدکو تجربیات اتکاء به انرژی همپا مهندسی و طراحی شرکت خود کارشناسان و مدیریت مجموعه وافر و طوالنی آشنایی سازمان در موجود قوی اجرایی مدیریت توان و نصب خرید های دستورالعمل و ها رویه با کامل را خود راه مناسب سازمانی ساختار ایجاد نیز و اجرا نموده باز EPC بصورت ها پروژه گرفتن مسیر در تنی هزار 30 مخزن پروژه اخذ در موفقیت. است انجام محدوده با 90 سال اواخر در رازی آمونیاک کاال تأمین کاال تدارکات خدمات تفصیلی مهندسی راه و اندازی راه پیش نصب و ساخت تجهیزات و بودن دارا نتیجه بر عالوه ساخت بر نظارت و اندازی دانش اخذ به منجر )که محور دانش سازمانی ساختار ریفرمر ها کوره قبیل از خاص تجهیزات طراحی فنی گذاری هدف و تالش نتیجه گردیده( سرد مخازن و پروژه اجرای راه در نهادن گام منظور به شرکت این باشد. می نیز EPC های

40 تحلیل عوامل شکست مخزن آمونیاک یک واحد پرتوشیمی و کشف مسیرهای بحرانی جهت نگهداری پیشگیرانه با استفاده از نرم افزار MECHREL دکرت حسین نعمتی روح الله حیدری 40 چكيده در اين مقاله با انجام تحليل درخت معايب براي يك مخزن تني آمونياك مربوط به پتروشيمي لردگان با تعريف "منتشر شدن مقدار زيادي آمونياك از مخزن و خط لوله ورودي و خروجي" به عنوان رويداد نامطلوب نهايي ) Top ) Event علل منجر به آن كشف شده و با اولويت بندي اين علل بر اساس احتمال وقوع و اهميت آنها نقاط بحراني مخزن شناسايي مي گردند. تحليل با استفاده از نرم افزار MECHREL (تدوين شده در دانشگاه صنعتي اميركبير) انجام شده است. اين نتايج راهنماي مناسبي جهت انجام نگهداري پيشگيرانه و شناخت سريع نقاط پر خطر هنگام وقوع حادثه است. مقدمه از جمله تجهيزاتي كه در واحدهاي پتروشيمي پالايشگاه و ساير صنايع وجود دارد مخازن ذخيره سرد است كه براي ذخيره سازي گازهاي با دماي ميعان پايين در فشار اتمسفريك استفاده مي شود. نياز به ذخيره سازي در حجم هاي بالا و كاهش نسبت هزينه به اندازه مخزن با افزايش اندازه مخزن [1] طراحي و ساخت مخازن با حجم هاي تا متر مكعب را باعث شده است. با افزايش اندازه اين مخازن احتمال وقوع خرابي اين مخازن نيز افزايش مي يابد و ارزيابي ريسك و انجام طراحي بر اساس قابليت اطمينان و پيش بيني حالت هاي شكست و نيز انجام نگهداري پيشگيرانه ضرورتي اجتناب ناپذير است. استفاده از اين نتايج جهت در اين مقاله با انجام تحليل درخت معايب براي يك مخزن تني آمونياك مربوط به پتروشيمي لردگان با تعريف منتشر شدن مقدار زيادي آمونياك از مخزن و خط لوله ورودي و خروجي به عنوان رويداد نامطلوب نهايي Event) ) Top علل منجر به آن تعيين مي گردد و با اولويت بندي اين علل بر اساس احتمال وقوع و اهميت آنها نقاط بحراني مخزن شناسايي مي گردند. اين نتايج راهنماي بسيار مناسبي جهت انجام نگهداري پيشگيرانه و در صورت وقوع حادثه شناخت سريع نقاط پر خطر است. در اين تحليل تنها به علل داخلي منجر به رويداد نامطلوب نهايي پرداخته مي شود و علل خارجي همچون آتش سوزي برخورد جسم خارجي و... در نظر گرفته نشده است. در اين نوشتار در ابتدا به اختصار توضيحاتي در رابطه با انواع مخازن سرد اراي ه مي گردد. سپس تحليل درخت معايب معرفي مي گردد و در انتها با در نظر گرفتن مخزن مورد مطالعه درخت معايب مربوط به آن مدلسازي شده و با كشف مجموعه هاي انقطاع( Sets (Cut نقاط بحراني و حاي ز اهميت جهت استفاده در نگهداري پيشگيرانه مشخص مي گردند. در اين مطالعه پنج علل عمده زير به عنوان علل منتهي به رويداد نهايي در نظر گرفته شده اند: سر ريز شدن مخزن پر فشار شدن مخزن ايجاد خلاء در مخزن وقوع شكست در خط ورودي مخزن وقوع شكست در خط خروجي مخزن

41 روش درخت معايب روش بسيار پر كاربردي در تحليلي ريسك و قابليت اطمينان است و از آن مي توان هم به عنوان روش كيفي و هم روش كمي استفاده كرد. شرط انجام تحليل كمي با استفاده از اين روش داشتن نرخ وقوع خرابيها واحتمال وقوع رويداد هاست. البته بدون داشتن اين نرخ ها نيز با انجام تحليل كيفي مي توان به اولويت بندي علل بر اساس تعداد علل هر مجموعه دست يافت. انواع مخازن سرد عمدتا چهار نوع مخزن سرد (معمولا دو جداره) در صنايع مورد استفاده قرار مي گيرد كه بر اساس محل سايت ايمني مورد درخواست قابليت اطمينان مسايل زيست محيطي و بازدهي اقتصادي يكي از انواع Full containment Double containment Single containment و يا Membrane Type انتخاب مي شود. در ادامه در رابطه با انواع مخازن سرد توضيحاتي آورده شده است. 41 نوع : Single Containment اين مخزن شامل يك محفظه اصلي براي نگهداري سيال سرد مي باشد ) Container ). Primary جداره اصلي مخزن بايستي فولادي باشد. بخارات سيال بايستي توسط سقف گنبدي فولادي Roof) (Dome نگهداري شود و اگر مخزن اصلي سرباز Open Top) ( باشد اين بخارات بايستي توسط جداره دوم كه نگهدارنده عايق نيز مي باشد نگهداري شود. اين مخزن بايستي توسط ديواره اي شكل 1 شماي كلي اين نوع مخزن نمايش داده شده است. بتني در پيرامون آن wall) (dike كه قابليت نگهداري مايعات نشتي احتمالي را داشته باشد احاطه شود. در نوع : Double Containment در اين نوع مخزن جداره بيروني نيز توانايي نگهداري مايع را داراست. نوع : Full Containment در اين نوع مخزن جداره بيروني توانايي نگهداري بخار را نيز داراست. نوع : Membrane Type در اين نوع مخزن جداره داخلي از جنس استينلس استيل با ضخامت 1mm و جداره بيروني بتني است[ 2 ]. نوع مخزن تا به حال در ايران استفاده نشده است. نوع مخزن تا به حال در ايران استفاده نشده است. اين 11 -كف نگهدارنده بخار 5 -سقف آويزان همراه با عايق 1 -نگهدارنده اوليه مايع(فولاد سرد) 6 -عايق بين دو جداره 2 -نگهدارنده ثانويه مايع(ديواره بيروني) 7 -ديواره نگهدارنده بخار 3 -سقف نگهدارنده 8 -عايق كف 4 -پي بتني شكل 1: شماي كلي مخزن سرد نوع [2] Single containment

42 XV SET 44 barg PSV B XV PSV A PV در اين تحليل مخزن آمونياك نوع Single مورد تحليل قرار گرفته است كه در بسياري از واحدهاي پتروشيمي ايران در حال بهره برداري است و به طور خاص مخزن تني نوع Single در واحدهاي پتروشيمي غدير 1 و 2 در حال بهره برداري است و در واحدهاي زنجان لردگان و گلستان نيز از همين نوع و گنجايش استفاده خواهد شد. در اين تحليل مخزن آمونياك نوع Single مورد تحليل قرار گرفته است كه در بسياري از واحدهاي پتروشيمي ايران در حال بهره برداري است و به در شكل 2 نماي كلي از تجهيزات حفاظتي مخزن آمونياك مورد مطالعه نمايش داده شده است. طور خاص مخزن تني نوع Single در واحدهاي پتروشيمي غدير 1 و 2 در حال بهره برداري است و در واحدهاي زنجان لردگان و گلستان نيز. از همين نوع و گنجايش استفاده خواهد شد. در شكل 2 نماي كلي از تجهيزات حفاظتي مخزن DIKE WALL START / STOP REFR. PACK. START / STOP REFR. PACK. PT ACTUATE XV-5001 ACTUATE XV-5001 I HH 5001 LL LL LT SET barg PSV 50002A SET SET -6.5 barg PSV mbarg PSV PSV SET A 50001A 50001B mbarg TANK SET barg PSV 50002B LT INPUT LINE PSV A TO/FROM B.L. SET 44 barg PSV B PSLL ACTUATE XV ACTUATE XV PSV A SET 44 barg PV PVPT PT ACTUATE PV ACTUATE PV PV TO B.L. TO REFR. PACK. TO FL. آمونياك مورد مطالعه نمايش داده شده است. DIKE WALL PT I 5001 LT HH SET -6.5 mbarg PSV PSV SET A 50001B mbarg TANK SET barg PSV 50002B XV LT SET 44 barg PSV B XV INPUT LINE TO/FROM B.L. SET 44 barg PSV B PSLL PSV A SET 44 barg PT PT TO B.L. TO REFR. PACK. TO FL. 42 شكل 2: نماي كلي تحليل درخت معايب ) Tree ( Fault شكل 2: نماي كلي تجهيزات حفاظتي در مخزن آمونياك مورد مطالعه تجهيزات حفاظتي در مخزن آمونياك مورد مطالعه اين تحليل تحليل از درخت صنايع معايب ) هوايي آغاز Tree شده و Fault سپس ( در صنايع هسته اي پتروشيمي خودرو سازي و هم اكنون تقريبا در تمامي صنايع مورد استفاده قرار مي اينگيرد. تحليلدر ازاين صنايع تحليل با هوايي آغاز بكار شده گيريو سپس منطق در جبرصنايع بولي با هسته در اي نظر گرفتن پتروشيمي يكخودرو رويداد به سازي و عنوان همرويداد اكنون تقريبا نامطلوب درنهايي تماميعلل صنايع منجر مورد به آن استفاده رويداد قرار مي كشف مي گيرد. در گردد و اين باتحليل با پيگيري بكار يك روند گيري منطق استنتاجي جبر علل بولي با ريشه در اي و نظر اصلي گرفتن يك مشخص مي رويداد به گردد. در عنوان رويداد مدلسازي اين نامطلوب درخت نهايي عمدتا از عللدو منجر به عملگر آن AND و رويداد OR كشف مي استفاده گردد ميو با شود. در پيگيري يك صورتي كه روندچند استنتاجي رويداد علل توسط ريشه عملگر اي و اصلي AND به مشخص رويداد ميA گردد. منجردر شوند به مدلسازي معناي اين اين درخت است كه عمدتا از اگر دو همه آن عملگررويداد AND هاو OR همزمان استفاده اتفاق مي بيفتند شود. در رويداد A صورتي كه اتفاق چند خواهد رويداد افتاد و اگر توسط اين عملگر رويدادها AND با بهOR به رويداد A رويداد منجرA شوند منجر بهشده معناي باشند ايندر است كه صورتاگر وقوع همه هرآن كدام از رويدادآن ها همزمان رويدادها اتفاق رويداد A بيفتند اتفاق رويداد خواهدA اتفاق افتاد[ 3 ].خواهد افتاد و اگر اين رويدادها با OR به رويداد A منجر شده باشند در صورت وقوع هر كدام از آن يكي از رويدادها نتايج رويداد مهميA كه اتفاق در اين خواهد تحليل افتاد[ 3 ]. بدست مي آيد مجموعه هايي به نام مجموعه هاي انقطاع است. هر مجموعه انقطاع از چندين رويداد تشكيل شده يكي از است نتايج كه در مهمي كه صورتدر وقوع اين تحليل همزمان آنها بدست مي رويدادآيد نهايي مجموعه اتفاقهايي خواهد به نام افتاد. با مجموعه حذفهاي انقطاع رويدادهاي است. هر تكراري مجموعه هايي انقطاع از به نام چندين كمترين رويدادمجموعه تشكيل هاي شده است كه انقطاع( sets درcut صورت وقوع (Minimal به همزمان آنها دست رويداد خواهند آمد نهاييكه اتفاق عبارت از خواهد افتاد. با كوچكترينحذف تركيب از رويدادهاي شكست اجزاء تكراري است كه مجموعهاگر با هايي به هم نام اتفاق كمترين بيفتند رويداد مجموعه هاي نهايي اتفاق انقطاع( sets خواهدcut افتاد. با رسته (Minimal به بندي اين دست خواهند مجموعهآمد ها كه منبع عبارت از اطلاعاتي بسيار با كوچكترين ارزشي تركيب از براي شكست تعيين اجزاء محل است كه سرمايهاگر با گذاري همجهت اتفاقارتقاء بيفتند ايمني و رويداد نهايي همچنين اتفاق انجامخواهد نگهداري افتاد. با پيشگيرانه رسته بندي حاصل اين خواهد شد. مجموعه ها منبع اطلاعاتي بسيار با ارزشي براي تعيين محل سرمايه گذاري جهت ارتقاء ايمني و پس از همچنين پياده انجام سازي نگهداري درخت با پيشگيرانه تعيين نرخ حاصل وقوع خواهد شد. رويدادهاي پايه (علل ريشه اي و اصلي وقايع) و يا احتمال وقوع آنها احتمال وقوع رويداد نامطلوب پس نهايياز پياده مشخص مي سازيگردد. به درخت با علاوه تعيين رسته نرخبندي وقوع مجموعه رويدادهاي هاي پايه انقطاع (علل برريشه اساس اي و تعداد اصلي رويداد وقايع) هر و يا رسته و احتمال همچنين وقوع آنها احتمال احتمال وقوع آنها وقوعنتيجه رويداد بعدي اين نامطلوب نهايي تحليل است. مشخص مي بهترين راه گردد. به تعيين علاوه نرخ رسته خرابي بندي رويدادهاي مجموعه پايه هاي داشتن انقطاع بر اطلاعات اساس آماري تعداد ازرويداد سايت و هرمخزن رسته ومورد همچنين مطالعه است احتمالكه وقوع آنها معمولانتيجه اطلاعات بعدي وسيع اين كلي وسيع آماري تحليلجهت است.استفاده بهترين در راهاين تعيين تحليل نرخوجود خرابي ندارد. با رويدادهاي استفاده پايه ازداشتن مداركي اطلاعات همچون آماري از "قابليتسايت و اطمينان مخزن تجهيزات مورد مطالعه فرآيندي" است [4] كهمي معمولا تواناطلاعات برخي آمارياز نرخ جهت خرابيها استفاده رادر اين بدست تحليل آورد.وجود اطلاعات ندارد. با مربوط به استفاده از پروژه هاي مداركي مشابه نيز همچون منبع "قابليت اطلاعات اطمينان مناسبي تجهيزات مي باشد. فرآيندي" البته [4] دقيقمي نبودن توان اين اطلاعات اطلاعات كلي نگراني برخي از زيادي نرخ ايجاد خرابيها را نمي كند بدستچرا آورد. كه ماهيت اطلاعات مربوط روشهايبه تحليل پروژه هاي ريسك مشابه خود نيز داراي منبع درجه اي اطلاعات ازمناسبي نااطميناني مي مي باشد. باشند البتهودقيق رستهنبودن بندي اين رويدادها از اطلاعات نگراني محاسبه عدد زياديدقيق ايجاد نمي احتمالكند وقوعچرا كه رويدادماهيت نهايي اهميت روشهاي تحليل بيشتري ريسك دارد[ 5 ].خود يافتن داراي احتمال درجه اي وقوع و ازيا نرخ نااطميناني خرابيمي تمامي باشند و رويدادها رستهنيز بندي ضرورتي رويدادها ندارد از چرا كه محاسبه عدد احتمالدقيق وقوعاحتمال مجموعهوقوع هايرويداد انقطاع رسته نهايي بالا در اهميت مقايسه بيشتريبادارد[ 5 ]. مجموعه هاي يافتنانقطاع احتمال رسته وقوع و يا پايين نرخ بسيارخرابي كمتر است تمامي و نياز به رويدادها نيز بررسي آنها ضرورتي نيست. ندارد هنر چرا كه تشكيل احتمال يك وقوع درخت مجموعه معايب هاي تشخيص انقطاعدرجه رستهاي بالا ازدر پيشروي مقايسه با است كه از مجموعه يك هايسو از انقطاعموارد رستهمهم پايين چشم بسيار پوشي كمتر نشود استو و ازنياز سوي به ديگر بررسي آنها جزيياتي كه نيست. هنر عملا نرخ تشكيل وقوع يك آنها درخت دسترس معايب نيست تشخيص وارددرجه تحليل اي از نگردند. پيشروي است كه از يك سو از موارد مهم چشم پوشي نشود و از سوي ديگر جزيياتي كه عملا نرخ وقوع آنها در دسترس نيست وارد تحليل نگردند.

43 دسترس ناپذيري( Unavailability ( و نا اطميناني Unreliability) ( در بررسي عملكرد يك تجهيز دو نوع احتمال شكست معرفي مي گردد: دسترس ناپذيري Unavailability) ( و نا اطميناني Unreliability) ). دسترس ناپذيري به معناي احتمال در دسترس نبودن يك تجهيز در زمان فراخوان است به عنوان مثال احتمال روشن نشدن يك پمپ در زمان دريافت فرمان روشن شدن دسترس ناپذيري آن پمپ است. احتمال از كار افتادن پمپي (كه از لحظه شروع عملكرد مناسبي داشته است) در زمان مورد مطالعه به عنوان نااطميناني آن پمپ شناخته مي شود[ 6 ]. در جدول 1 نرخ از كارافتادگيها و عدم عملكرد صحيح تجهيزات ايمني مورد استفاده در اين تحليل آورده شده است. جدول 1- نرخ از كارافتادگيها و عدم عملكرد صحيح 43 مرجع [7] [7] [7] [7] [7] [4] [4] [4] [4] [4] [4] [4] [4] [7] [2] [2] [2] [2] [5] [5] واحد در سال در سال در سال در سال - در سال - در سال - در سال در سال - در سال در سال در سال - - نرخ خرابي خرابي صحيح نشان ندادن ارتفاع سطح مايع صحيح نشان ندادن ارتفاع سطح مايع عدم اعلام خطر در هنگام HL عدم فرمان دهي به شير ورودي در هنگام HHL عدم بسته شدن هنگام دريافت پيام عدم فرمان دهي به شير PV در فشار بيش از 50mbarg عدم باز شدن در فشار بيش از 50mbarg عدم فرماندهي جهت روشن شدن واحد سرماساز در فشار 70mbarg روشن نشدن واحد سرماساز(كمپرسور) عدم فرماندهي جهت بارگذاري واحد سرماساز در فشار 80mbarg عدم ميعان سازي در واحد سرماساز(كمپرسور) باز نشدن شير اطمينان در فشار 98mbarg باز نشدن شير در فشار بيش از 80mbarg عدم فرمان دهي هنگام رسيدن فشار مايع به 10 mbarg بسته نشدن اتوماتيك باز نشدن صحيح هنگام كمتر شدن فشار از - 6.5mbarg باز نشدن صحيح هنگام كمتر شدن فشار از 44mbarg باز نشدن صحيح هنگام كمتر شدن فشار از 3.5mbarg عدم مشاهده صحيح اپراتور آموزش ديده عدم عكس العمل صحيح اپراتور آموزش ديده به زنگ خطر نام LT I LT I LT AL LT AC XV C PT AC PV OP PT AC REFRIG.RUN PT AC REF.LOAD PSV-50002A/B OP PV OP PSLL AC XV CL PSV-50001A/B OP PSV-50006A/B OP PSV-50005A/B OP HUMAN ERROR HUMAN ERROR 8.76e e e e e-3 3.8E e-3 3.8E-4 4e-1 3.8E-4 4e e e-3 2.5e e-3 8e e e-3 1e-3 5e-2

44 مطالعه موردي مخزن آمونياك پتروشيمي لردگان در اين مطالعه از نرم افزار MECHREL[8] كه در دانشگاه صنعتي اميركبير به منظور تحليل قابليت اطمينان سيستم هاي مكانيكي تهيه گرديده است استفاده شده است. مدلسازي درخت معايب كشف مجموعه هاي انقطاع و اولويت بندي آنها توسط اين نرم افزار انجام شده است. اين مخزن به منظور نگهداري تن آمونياك در دماي 33- درجه سانتي گراد طراحي شده است. دماي طراح ي سانتي گراد و فشار طراحي از 9.8- تا 98+ mbarg مي باشد. قطر مخزن داخلي 44 مي باشد. از 40- تا 48+ درجه متر و قطر مخزن خارجي 45,4 متر است. ارتفاع مخزن 21 متر در شكل 3 علل اصلي منجر به رويداد نامطلوب نهايي نمايش داده شده است. در ادامه درخت مربوط به هر حالت پياده سازي مي گردد و روابط حاكم بر حالت پرفشار شدن به عنوان نمونه به صورت مبسوط شرح داده مي گردد. در پايان مجموعه هاي انقطاع تمامي حالات در جدول 2 مشخص شده است. 44 شكل 3: نمودار درختي علل منجر به رويداد نهايي ( سر ريز شدن ) شكل 3: نمودار درختي علل منجر به رويداد نهايي سر ريز شدن Overfilling) ( اولين رويدادي كه در اين تحليل به كشف علل آن پرداخته مي شود سر ريز شدن است. زمانيكه مخزن پر شود و LT-50002/LT ارتفاع صحيح سطح مايع را به اپراتور نشان ندهند و يا اپراتور مشاهده صحيحي از آنها نداشته باشد سطح مايع درون مخزن شروع به افزايش خواهد كرد. در اين حالت اگر ارتفاع سطح سيال به HL برسد و همچنان LT ارتفاع را به درستي نشان ندهد و يا اپراتور به علايم هشداردهنده آن واكنش مناسبي نشان ندهد ارتفاع باز هم افزوده شده و به HHL مي رسد كه در اين زمان اگر LT عمل نكرده و به شير ورودي مخزن دستور بسته شدن ندهد و يا شير XV طبق دستور دريافتي بسته نشود اين عوامل منجر به سر ريز شدن مخزن مي گردد. شكل 4 نمودار درختي مربوط به سر ريز شدن را نمايش مي دهد. طبق محاسبات انجام شده توسط نرم افزار MECHREL نرخ وقوع اين حادثه 2.8e-3/year است. نكته مهم در اين تحليل دو نوع عملكرد براي LT-50001,2 در نظر گرفته شده است نمايش ارتفاع سطح مايع انسداد شير ورودي. با فرض اتفاق افتادن علل شكست مشترك( CCF [9](Common Cause Failure, براي هر كدام از اين تجهيزات (عدم انجام هيچيك از وظايف محوله) رويداد (A14) با (A6) و نيز رويداد (A15) با (A10) يكسان مي شود. با توجه به اينكه نرخ از كار افتادن اين تجهيز مقدار كمي است اين تغيير رويه در نرخ نهايي وقوع اين حادثه تفاوت زيادي ايجاد نمي كند ولي تعداد مجموعه هاي انقطاع را از 8 عدد به 4 عدد كاهش مي دهد كه اين موضوع در آناليز حساسيت و شناسايي نقاط بحراني جهت نگهداري پيشگيرانه داراي اهميت زيادي مي باشد.

45 45 شكل 4: نمودار درختي علل منجر به سرريز شدن :( پر فشار شدن مخزن( پر فشار شدن مخزن( pressurization ): Over در صورتيكه فشار داخلي مخزن بيش از حد شود مخزن ممكن است دچار شكست ناگهاني گردد. افزايش فشار ممكن است در اثر مسدود شدن مسير خروجي بخار كاهش ناگهاني فشار بارومتريك و يا پديده وارونگي دمايي( Rollover ) رخ دهد. محدوده كنترل فشار اين مخزن از -6.5mbarg تا +98mbarg است و فشار عملكردي آن 50mbarg است. با افزايش فشار داخلي مخزن و رسيدن به 70mbarg كنترلرPT سيستم سرمايشي را روشن مي كند ولي بخار آمونياك در آن ميعان نمي شود وقتي فشار به 80mbarg رسيد اين كنترلر دستور بارگذاري سيستم سرمايشي را صادر مي كند. در صورتي كه ادامه افزايش فشار همين كنترلر شير PV را باز مي كند و بخار به خط Flare هدايت مي شود. اگر روند افزايش فشار همچنان ادامه پيدا كند آخرين سيستم ايمني يعني PSV-50002A/B وارد عمل شده و از افزايش فشار جلوگيري كند. شكل 5 نمودار درختي مربوط به علل پر فشار شدن مخزن را نمايش مي دهد. با استفاده از نرم افزار MECHREl نرخ وقوع اين حادثه 1.5e-11/year محاسبه. طبق جدول 2 براي اين حالت خرابي چهار مسير شكست كشف شده است كه با شماره گذاري هر مجموعه Rate of Overpressurization = P = P( CS = P( CS P( CS 1 + P( CS 1 1 ) + P( CS ) P( CS ) P( CS ) + P( CS ) P( CS ) P( CS ) + P( CS ) P( CS ) + P( CS ) P( CS ) P( CS ) P( CS 3 CS ) P( CS ) P( CS انقطاع( (CS i نرخ پرفشار شدن مخزن طبق روابط زير محاسبه مي شود: CS ) P( CS CS 2 ) + P( CS ) P( CS ) ) P( CS ) P( CS ) P( CS ) P( CS ) ) P( CS ) P( CS 3 3 ) ) P( CS 4 ) (1) نكته مهم در اين محاسبات در نظر گرفتن اشتراكات مجموعه هاي انقطاع و پيروي از جبر بولي است.

46 خروج آمونياك به دليل پر فشار شدن مخزن (B1) عدم عملكرد تجهيزات حفاظتي مخزن (B3) مخزن به فشار تخليه برسد pressure) (Vent (B2) واژگوني حرارتي Rollover (B5) 1e-3 كاهش ناگهاني فشار محيط (B6) 1e-2 شير تخليه به B.L. باز نشود (B4) PSV A&B در فشار 98 mbarg باز نشوند (B8) 18.2e-3*18.2e-3= 331.2e-6 خط خروجي به Flare در فشار بيش از 80mbarg باز نشود (B9) سيستم سرمايشي بخارات را ميعان نكند (B7) PT در فشار بيش از 50mbarg دستوري به شير ارسال نكند (B10) 3.8e-4 PV باز نشود (B11) 6.6e-3 سيستم سرمايشي در 80mbarg بخارات را ميعان نكند (B13) سيستم سرمايشي در 70mbarg روشن نشود (B12) PT عمل نكند (B14) 3.8e-4 PV باز نشود (B15) 6.62e-3 46 PT عمل نكند (B16) سيستم سرمايشي به فرمان PT روشن نشود (B17 ) PT عمل نكند (B18) سيستم سرمايشي به فرمان PT ميعان نكند (B19 ) 3.8e e شكل 5: نمودار درختي علل منجر به پرفشار شدن مخزن شكل 6 مدلسازي اين حالت را در نرم افزار MECHREL نمايش مي دهد. شكل 6: پياده سازي نمودار درختي رويداد پرفشار شدن مخزن در نرم افزار MECHREL :( ايجاد خلاء ) ايجاد خلاء pressurization) :( Under زماني كه جريان خروجي از مخزن بيش از جريان ورودي به مخزن باشد و يا فشار محيط ناگهان افزايش يابد حالت خلاء در مخزن اتفاق خواهد افتاد كه با توجه به جدار نازك بودن مخزن حالت بسيار خطرناكي خواهد بود. اگر فشار داخلي مخزن از 30mbarg كمتر شود PAL دستور خاموش شدن واحد سرماساز را صادر مي نمايد. اگر روند كاهش فشار همچنان ادامه يابد و فشار به 10mbarg برسد در اين حالت PSLL به شير XV دستور بسته شدن مي دهد كه اگر اين شير خودكار نيز عمل نكند اپراتور به صورت دستي بايستي شير را ببندد. اگر اين كار نيز انجام نشد و فشار به كمتر از -6.5mbarg رسيد در اينصورت PSV-50001A/B بايستي باز شده و هواي بيرون مخزن را به درون آن هدايت كند و از جمع شدگي جداره مخزن جلوگيري كند. با 2.4e-10/year محاسبه گرديده است. در شكل 7 نمودار درختي مربوطه به فرآيند ايجاد خلاء نمايش داده شده و نرخ وقوع اين حالت برابر

47 خروج آمونياك به دليل ايجاد خلاء (C1) شيرهاي خلاءشكن PSV-50001A/B باز نشوند (C3) 8e-4*8e-4= 64e-8 فشار مخزن از -6.5mbarg كمتر شود (C2) خط خروجي مخزن بسته نشود (C5) فشار مخزن از 10 به -6.5mbarg (C4) كاهش يابد 47 فشار مخزن از 30 به 10mbarg (C6) كاهش يابد PSLL عمل نكند (C8) 2.5e-4 شير XV بسته نشود (C9) سيستم سرمايشي ميعان را متوقف نكند (C7) سيستم سرمايشي در فشار كمتر از 80mbarg ميعان را متوقف نكند (C13) سيستم سرمايشي خاموش نشود (C12) افزايش ناگهاني فشار محيط (C11) 0.01 سيستم سرمايشي در فشار كمتر از 80mbarg ميعان را متوقف نكند (C10) اپراتور XV را XV بصورت دستي نبندد اتوماتيك بسته نشود (C14) (C15) 6.62e-3 5e-2 PT عمل نكند (C16) سيستم سرمايشي در فشار كمتر از 80mbarg ميعان را متوقف نكند (C17) PT عمل نكند (C18) سيستم سرمايشي خاموش نشود (C19) PT عمل نكند (C20) سيستم سرمايشي در فشار كمتر از 80mbarg ميعان را متوقف نكند (C21) 3.8e e e شكل 7: علل منجر به ايجاد خلاء در مخزن گسيختگي و شكست خط ورودي/خروجي گسيختگي و شكست خط ورودي/خروجي آخرين گام در اين تحليل بررسي شكست خطوط لوله ورودي و خروجي است. اين خطوط به صورت داي م در حالت عملكرد هستند. در صورتي كه به هر دليلي بسته شوند در قسمتي از اين خطوط مقداري مايع آمونياك وجود دارد كه در نتيجه تبادل حرارت با محيط اطراف به بخار تبديل شده و باعث افزايش فشار در اين خطوط مي شود. قسمتي از خطوط كه به مخزن ارتباط دارد دچار حادثه نخواهد شد. ولي در آن قسمت كه مايع در يك محيط بسته محبوس مي شود اين افزايش فشار ممكن است باعث شكست خط لوله گردد. در صورت بسته بودن شير XV و نيز باز نشدن شير اطمينان PSV-50006A/B در فشار 44barg خط ورودي دچار شكست مي شود. در خط خروجي نيز اگر شير XV بسته باشد و شير اطمينان PSV-50005A/B در فشار 3.5barg باز نشود خط خروجي دچار شكست مي شود. نمودارهاي درختي مرتبط با خطوط ورودي و خروجي در شكل هاي 8 و 9 نمايش داده شده اند و نرخ خرابي خطوط ورودي برابر با 6.62e-5/year و و نرخ خرابي مي باشد. ي باشد. خطوط خروجي برابر با 6.62e-5/year شكل 8: علل منجر به ايجاد خلاء در مخزن

48 شكل 9: علل منجر به ايجاد خلاء در مخزن در جدول 2 مجموعه هاي انقطاع و يا به عبارتي مسيرهاي بحراني هر حالت خرابي نشان داده شده است. همانگونه كه گفته شد نرخ وقوع هر مجموعه انقطاع از ضرب كردن نرخ وقوع و يا احتمال وقوع رويدادهاي آن مجموعه محاسبه مي گردد. 48 جدول 2- مسيرهاي بحراني هر حالت به ترتيب اولويت (مجموعه هاي انقطاع) حالت خرابي مجموعه انقطاع نرخ وقوع /سال اولويت بندي خروج آمونياك به دليل سرريز شدن (A1) خروج آمونياك به دليل اضافه فشار( B1 ) خروج آمونياك به دليل ايجاد خلاء( C1 ) E-03 A8-A14-A E-05 A8-A14-A11-A E-05 A8-A7-A11-A E-06 A8-A7-A15-A E-12 B6-B18-B8-B E-12 B11-B18-B8-B E-13 B5-B18-B8-B E-13 B10-B18-B8-B E-10 C17-C3-C14-C E-10 C17-C3-C E-12 C11-C3-C14-C E-12 C11-C3-C E-13 C16-C3-C14-C E-14 C16-C3-C8 خروج آمونياك به دليل شكستگي خط لوله ورودي (D1) E D2-D4-D5 خروج آمونياك به دليل شكستگي خط لوله خروجي (E1) E E2-E4-E5 نتيجه گيري در اين تحليل با استفاده از روش درخت معايب علل اصلي منجر به خروج حجم زيادي آمونياك از مخزن تني واحد پتروشيمي لردگان شناسايي گرديده است كه عبارتند از : سر ريز شدن مخزن پر فشار شدن مخزن ايجاد خلاء در مخزن و وقوع شكست در خط ورودي يا خروجي مخزن. با مدلسازي درخت مربوط به هر حالت خرابي طبق محاسبات انجام شده محتمل ترين رويداد منجر به خروج آمونياك سر ريز شدن مخزن و در مراتب بعدي تخريب خطوط ورودي و خروجي مخزن است. چهار مجموعه انقطاع براي رويداد سر ريز شدن كشف شده است كه محتمل ترين آنها وقوع همزمان رويدادهاي A8,A14,A15 مي باشد كه,A14 A15 نمايانگر عدم عملكرد صحيح ارتفاع سنج هاي LI LI-50001, مي باشد. لذا پربازده ترين اقدام اصلاحي به منظور نگهداري پيشگيرانه استفاده از ارتفاع سنج هايي با نرخ خرابي كمتر و همچنين كوتاه كردن دوره بازرسي اين اجزا مي باشد. به همين ترتيب ساير مجموعه هاي انقطاع بر اساس اولويت مشخص شده در جدول 2 تحليل شده و رويدادها و اجزاي بحراني به واحد بازرسي و تعميرات معرفي مي گردند. ارزش اين تحليل زماني مشخص مي گردد كه در يك واحد پتروشيمي و يا نيروگاهي با تعداد اجزاي بسيار زياد با انجام اين تحليل تمامي رويدادهاي نامطلوب مدلسازي شده و با كشف مسيرهاي بحراني برنامه ريزي بازرسي و تعميرات به صورت بهينه انجام مي شود.

49 پس از انجام اين تحليل در صورتيكه سطح ايمني محاسبه شده مخزن از سطح ايمني تخصيصي كمتر باشد با استفاده از اجزاي با قابليت اطمينان و يا دسترس پذيري بيشتر اقدامات اصلاحي با بيشترين بازده انجام مي گردد. به عنوان مثال با توجه به محاسبات انجام شده در اين مقاله جهت ارتقاء سطح ايمني مخزن پيشنهاد مي گردد كه از LIهايي با Safety ) SIL3 (Integrity Level3 به جاي SIL2 و نيز در خطوط خروجي و ورودي از شيرهاي اطميناني با SIL3 به جاي SIL2 استفاده گردد. در اينصورت احتمال رويداد سر ريز شدن از 2.7e-3/year به 4.1e-5/year كاهش مي يابد و احتمال شكست خطوط ورودي و خروجي نيز 6.62e-5/year به 6.62e-7/year كاهش خواهد يافت كه اين امر به منزله افزايش چشمگير در سطح ايمني مخزن مي باشد. در پايان يادآور مي گردد كه تحليل فوق به ازاي سال اول بهره برداري انجام شده است و در نتيجه استفاده ممتد از تجهيزات نرخ خرابي بالاتري بايستي در نظر گرفته شود. سپاسگزاري نويسندگان اين مقاله بر خود واجب مي دانند كه از حمايت هاي بي دريغ آقايان فاطمي سرايي سراج فقيهي رجايي و نيز مجموعه شركت طراحي و مهندسي همپا انرژي تشكر نمايند. 49 نامگذاري ها LT Level Transmitter CCF Common Cause Failure XV on-off valve OP Fails to Open PT Pressure Transmitter AC Fails to Actuate PV Control Valve CL Fails to Close PSV Pressure Switch Valve PSLL Low Level Pressure Switch HL High Level HHL High High Level B.L. Battery Limit نامگذاري ها [1] B.Long, B.Garner, Guide to Storage tanks & Equipment, Wiley, 2004(Book). [2] Tank Systems for Refrigerated Liquefied Gas Storage, API STANDARD 625, USA, 2010(Standard) [3] M.Stamatelatos, et al., Fault Tree Handbook with Aerospace Applications, National Aeronautics and Space Administration, USA, 2002(Handbook). [4] Guidelines for Process Equipment Reliability Data with Data Tables, Center for Chemical Process Safety of the American Institute of Chemical Engineers, USA, 1989(Book) [5] H. Kim, J.S. Koh, Risk Assessment of Membrane Type LNG Storage Tanks in Korea-based on Fault Tree Analysis, Korean Journal of Chemical Engineering, 22(1), 1-8, 2005(Journal paper) [6] R.Billinton, N.A.Allan, Reliability Evaluation of Engineering Systems: Concepts and Techniques, Rezaeian, M., 2ed, Plenum Press, New York, 1992(Book). [7] Advanced Light Water Reactor Utility Requirements Document, Electric Power Research Institute, Inc., USA, 1995(Book) [8] R.Heidary, MECHREL; Mechanical system reliability software, Amirkabir University of Technology, Iran, 2005(Software) [9] O.N. Aneziris, I.A. Papazoglou, V. Lygerou, Dynamic safety analysis of process systems with an application to a cryogenic ammonia storage tank, Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 13, , 2000(Journal paper) مراجع

50 علیرضا رسائی 50 کتابی که به بازار جهانی راه پیدا کرد گفتگو با مهندس علیرضا رسایی درباره تالیف جمعی کتاب)طراحی مخازن تحت فشار( مقدمه: " کتابی که معرفی میگردد به منظور ارائه مطالبی در رابطه با آموزش مبانی طراحی ساخت بازرسی و آزمایش های مخازن تحت فشار تدوین و در نگارش آن سعی شده است که کد طراحی مخازن تحت فشار ASME( ) با بیانی ساده و با ذکرمثال و آموزش کاربردی رایج ترین نرم افزار این مخازن PV-Elite( ) ارائه شود. تالش نویسندگان کتاب بر آن بوده است تا با پرهیز از حاشیه پردازی هر دو رویکرد تئوری و عملی را مورد توجه قرارداده و سرخطهای الزم را به مشتاقان مبانی تئوری مباحث ارائه کنند. این کتاب دستاوردی برخاسته از دانش و تجربيات ده تن ازکارشناسان خبره و مجرب بخش مهندسی مخازن و مبدلهای شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی است که به عنوان اولین کتاب ایرانی منتشرشده درحوزه طراحی مخازن تحت فشار با کد ASME تهیه شده و در حال توزیع و استفاده در سطح بین المللی از طریق سایت می باشد. اقبال و خرید متقاضیان برای تهیه کتاب از کشورهای مختلف ازجمله آمریکا کره هند نیوزلند ژاپن آرژانتین انگلیس نروژ و استرالیا در فرصت کوتاهی از زمان انتشار و در کنار اشتیاق استفاده کنندگان ایرانی کتاب نشان از غنای مطالب و مفید یافتن آن توسط اهل فن دارد که شیرینی به بار نشستن زحمات تدوین آن را دو چندان می نماید. پایگاه اینترنتی مربوط به کتاب نیز ضمن ارائه توضیحات و دمویی از کتاب معرفی لینک خرید از پایگاه آمازون پاسخگوی سواالت مخاطبین نیز می باشد." *** مصاحبه حاضر توضیحات آقای مهندس علیرضا سرایی رییس بخش مکانیک شرکت مهندسی و طراحی همپا انرژی و سرپرست گروه نویسندگان کتاب " طراحی مخازن تحت فشار " درباره این اثر است که گویا مقدمه ای است بر تالیفات بعدی این گروه نویسندگان. علیرضا سرایی در گفتگو با ما از ویژگی ها و ضرورتهای تالیف کتاب توسط شرکتهای تخصصی می گوید. خواهشمند است در خصوص ایده نوشتن این کتاب و مدت زمان صرف شده برای آن توضیحات الزم را ارائه نمائید. ایده نوشتن کتاب مدتها در ذهن من بود اما به دلیل مشغله زیاد فرصت مناسب فراهم نمی شد اما خوشبختانه بستر مناسب فراهم شد و ما از سال 87 شروع به نوشتن این کتاب کردیم و پس از سه سال کار را به آخر رساندیم. اینطور که به نظر می رسد کار بسیار زمان بری بوده است. چگونه این گروه توانستند علیرغم مشغله های کاری این کار

51 51 گروهی را انجام به انجام رسانند همه نویسندگان این کتاب از مهندسان شرکت طراحی و مهندسی همپا انرژی ( هدکو ) هستند.علیرغم اینکه کار روزمره انرژی بسیاری از همه ما می گیرد اما به هر حال تصمیم گرفتیم در زمان آزادی که در اختیار داریم این کار را انجام دهیم. بنابراین از ابتدا تقسیم کار کرده و تصمیم بر آن شد که هر کدام از نویسندگان مسئولیت یک فصل از کتاب را برعهده بگیرند. البته هماهنگی این کار شیوه مدیریتی خاصی را می طلبید و در ضمن تجربه اول ما بود که خوشبختانه با موفقیت به انتها رسید. هم اکنون همین گروه تصمیم گرفته است تا کار تالیف کتاب را ادامه دهد. بنابراین قرار بر این است که کتابهای مبدل های حرارتی مخازن اتمسفریک هم نوشته شوند. حاال همه گروه از انجام این کار راضی هستند. به علت استقبال خارج از حد انتظارمان موفق شدیم کتاب را در سایت آمازون که عمال معتبرترین مرجع فروش کتاب به صورت اینترنتی در سطح دنیا می باشد قرار دهیم و تا کنون با توجه به استقبال مخاطبان بین المللی به تکمیل موجودی انبار کتاب در سایت آمازون اقدام کرده ایم. در خالل این مدت نیز درخواستهائی صورت گرفته و مجبور به پوزش از مشتریان به خاطر وقفه ایجاد شده در ارتباط با عرضه کتاب گشته ایم. نکته دیگری که باید اضافه کنم اینکه در بین مشتریان کتاب نام شرکتهای معتبری به چشم میخورد که از جمله این شرکت ها می توان UOP, SAMSUNG آمریکا و کره جنوبی را در کنار خریداران دیگری از کشورهای مختلف جهان از جمله کره هند نیوزلند ژاپن آرژانتین انگلیس نروژ و استرالیا و... نام برد. اشاره کردید که ایده کتاب مدتها در ذهن شما بوده است. چه ضرورتی باعث شد تا به چنین ایده ای برسید با توجه به اینکه صنعت نفت و پتروشیمی یکی از صنایع مهم و ملی ایران به حساب می آید دانش و تجربیات زیادی در این زمینه در داخل کشور وجود دارد که چنانچه به آنها پرداخته نشود به تدریج در بستر زمان و با بازنشستگی متخصصان و اهل فن از بین خواهد رفت یا منحصرا در اختیار سازمانی کوچک قرار خواهد گرفت و بدست آوردن مجدد این اطالعات الزمه صرف زمان و هزینه زیادی برای شرکت های دیگر خواهد بود. در حالی که چنانچه شرکتها به نوعی تشویق شوند تا با بهره گیری از امکانات و توانایی های موجود خود و براساس کار گروهی تجربیات و دانش عمومی این صنعت را با ارائه کتب فنی مختلف ارتقا بخشند در آینده ای نه چندان دور به مجموعه ای ارزشمند در زمینه های مختلف دست خواهیم یافت که به نوعی می تواند جنبه بین المللی به آن بخشید و باعث ارتقای رتبه علمی کشور و باال بردن فرهنگ کتاب خوانی و انتشار کتاب در میهن عزیزمان شود. همین حاال وقتی این کتاب را به دست مدیران سایر شرکتها می رسانیم آنها به فکر فرو می روند که چرا در مجموعه زیر نظر آنها چنین کاری شکل نگیرد و این خیلی خوب است. به نظرم باید در شرکتها امتیازهای ویژه ای برای این کار در نظر بگیرند. شما با توجه به تجربه ای که در راه نگارش این کتاب کسب کردید مرتبا" روی شکل گیری این کار در بستر شرکتها تأکید می نمائید. آیا به نظر شما مثال استادان دانشگاهها نمی توانند چنین اقدامات مشابهی را انجام دهند به چند دلیل اشخاص خارج از چارچوب سازمان های کاری قادر به نگارش این قبیل کتاب ها نیستند اول اینکه متخصصین شاغل در صنعت به نیازهای روزمره بیشتر اشنا هستند. دوم آنکه این قبیل فعالیتها با توجه به امکان کپی برداری غیرمجاز افراد سودجو باعث می شود که قیمت واقعی روی محتوای کتاب نتوان گذاشت که این مطلب موجب بازنگشتن هزینه های مصرف شده می شود در صورتی که شرکتها از پس هزینه ها راحت تر برمی آیند. به عالوه موضوعاتی مانند طراحی مخازن تحت فشار موضوعات بسیار تخصصی هستند که نمی توان آنها را فقط در دانشگاه آموخت و باید کسانی باشند که با تکیه بر دانش تجربی و کاری خود در این زمینه صحبت کنند. با این توضیحات بهترین راه حل به نظر بنده می تواند نگارش کتاب در داخل شرکتها باشد که یک گروه در کنار هم در ساعات کاری همواره حضور دارند و هم اینکه تجربیات و دانش کاری با هم آمیخته است و موجب ارتقای محتویات کتاب می شود. در ضمن مدیریت کتاب می تواند به نوعی صورت گیرد که اشخاص مختلف نقش های متفاوتی داشته باشند و حجم زیاد کار طاقت فرسا از دوش یک نفر برداشته می شود و یک گروه آن را به سرمنزل می رساند. از مشکالت تالیف و انتشار کتاب بگوئید. مشکالت چاپ داشتیم. بیشتر ناشرانی که با آنان صحبت کردیم حق انتشار را برای خودشان می خواستند و ما ترجیح می دادیم این حق در اختیار گروه نویسندگان بماند و به همین دلیل برای پیدا کردن ناشر با مشکل روبه رو بودیم. اما به جز آن فقط سختی های کار تالیف بود برای مثال ما نمی توانستیم کار ویرایش را به عهده فرد دیگری بگذاریم و باید خودمان مطالب را ویرایش می کردیم چون هر فصل فرمول های بسیار پیچیده ای داشت که نباید هیچ تغییری در آنها بوجود می آمد. به اعتقاد شما انتشار این گونه کتاب ها می تواند تاثیر ویژه ای در حوزه های علمی و تخصصی داشته باشد بله تاثیر بسیار زیادی دارد. اکنون بر مبنای همین کتاب ما به دانشگاه شیراز و دانشگاه آزاد مرودشت پیشنهاد داده ایم سه واحد درسی با همین نام به دروس خود اضافه کند و مراحل این کار در حال انجام است. البته من امیدوارم که جدا از محیط دانشگاه هم مراکزی شکل بگیرند که افراد پیش از ورود به حوزه کارهای بسیار تخصصی در کالس های مربوط شرکت کنند و گواهینامه دریافت کنند چون حتی دانشجویانی که از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند نیاز دارند تا در این دوره ها شرکت کنند چون بسیاری از موضوعات هستند که همان گونه که پیش تر گفتم باید به صورت تخصصی تر از دروس دانشگاه به افراد آموزش داده شوند.

52 فرداد فقیهی آشنایی با عايق Cellular Galss Cellular Galss يک نوع عايق حرارتي است که از سنگ معدن سيليس و يا ضايعات شيشه توليد ميگردد. اين ماده بهعنوان عايق گرم و سرد و خصوصا عايق ديواره و کف تانکهاي سرد قابل استفاده ميباشد. پروسه ساخت به اين گونه است که ابتدا ماسه سيليسي و ضايعات شيشه حرارت داده شده تا به مذابي يکنواخت تبديل گردند. پس از خاص سازي مذاب در قالبهاي استوانهاي منجمد شده و سپس بهوسيلهي آسياب به دانههاي بسيار ريز تبديل ميگردد. در اين مرحله مواد فوم ساز )عمدتا کربن( به آن اضافه شده و کليه مواد درون قالب ريخته ميشوند. کل مجموعه وارد کوره فوم سازي 1 شده و در دماي کوره فوم ساز خرده شيشهها بههم چسبيده و توسط مواد فوم ساز ميليونها حفره بسته 2 در دل بلوک شيشهاي ايجاد ميگردد. در اين مرحله قالبها در اتمسفر و دماي کنترل شده سرد شده سپس به اندازههاي مورد نظر بريده و بسته بندي ميگردند. پروسه توليد در شکل باال نمايش داده شده است. بسته به حجم سلولها )حفرهها( دانسيته محصول نهايي و به تبع آن استحکام و ضريب انتقال حرارت آن تغيير خواهد کرد. همانگونه که پيشتر گفته شد يکي از کابردهاي Cellular Glass استفاده از آن بهعنوان عايق کف مخازن اتمسفريک سرد ميباشد. در اين راستا محصول توليدي بايستي داراي استحکام فشاري حداقل 81 کيلوگرم بر سانتيمتر مربع و ضريب هدايت حرارتي حداکثر W/mK باشد. با توجه به تحقيقات انجام شده از آنجا که در حال حاضر اين ماده توليد داخل ندارد شرکت هدکو آمادگي هرگونه همکاري و مشاوره با سازندگان داخلي جهت توليد اين محصول را دارد. 52 Cellulating Oven 1 Closed Cell 2

53 محسن محمودی راد در مسیر همگرائی ی بحث مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای به صورت جدی با اخذ گواهینامه OHSAS 18001:2007 در شرکت طراحی و مهندسی همپا انرژی ( هدکو( و در راستای استقرار سیستم مدیریت یکپارچه مطرح گردید و جرقه های فکری حاصل از استقرار این سیستم مدیریت شرکت را بر آن داشت تا به سالمت جسمانی و بهداشت روانی کارکنان به عنوان سرمایه های معنوی خویش اهتمام بیشتر بورزد. در این راستا و همزمان با پیشنهاد برخی از کارکنان مبنی بر تشکیل کمیته ای به منظور انجام فعالیت های ورزشی و ایجاد نشاط جمعی جرقه های اولیه تشکیل این کمیته زده شد و از جانب مدیریت محترم عامل افرادی که در این زمینه دستی بر آتش داشته و یا به نحوی می توانستند کمک رسان باشند به جلسه ای دعوت گردیدند. در این جلسه مدیریت محترم عامل با تشریح اهداف شرکت از تشکیل چنین کمیته ای کار انتخاب اعضای کمیته و تنظیم اساسنامه را به عهده مدعوین در جلسه گذاشتند. پس از انتخاب اعضا و تنظیم اساسنامه کمیته که هر دو مورد به تایید مدیریت شرکت رسید فعالیتهای این کمیته در دو بعد ورزشی و تفریحی آغاز گردید. اهم اهداف مدیریت محترم شرکت از تشکیل چنین کمیته ای ایجاد فضایی به منظور کاهش تنش ها و خستگی های کاری و ایجاد نشاط تقویت روحیه کار گروهی و همچنین افزایش روابط صمیمانه بین کارکنان می باشد به گونه ای در ذهنیت کلیه پرسنل مجموعه هدکو تنها به عنوان یک سازمان تلقی نگردیده بلکه در حقیقت مفهوم خانواده ای منسجم را تداعی سازد که در کنار نیل به اهداف مشخص سازمانی و بهبود و توسعه روزافزون محیطی شاد و دوستانه را نیز برای تک تک کارکنان فراهم آورد. در مدت کوتاهی که از تولد این کمیته تا کنون می گذرد برپایی برنامه های هفتگی پیاده روی و کوه پیمایی تشکیل اردوهای تفریحی در اطراف شیراز و توافق با مجموعه های ورزشی شامل سالن های بدنسازی و استخر جهت استفاده کلیه کارمندان همراه با ارائه امتیازات و تخفیف از اهم فعالیتهای این کمیته بوده است. شناسایی ورزشکاران موفق از بین اعضای شرکت و معرفی ایشان به بقیه کارمندان و هم چنین استفاده از تجارب این عزیزان جهت ترغیب سایر پرسنل شرکت به ورزش برگزاری مسابقات مختلف ورزشی از جمله فعالیت های آتی این کمیته می باشد. به گواه مدعوین این برنامه ها عاملی شده است که کارمندان شرکت با وجود حضور در محیط قانونمند سازمانی فضایی مفرح را نیز در کنار هم تجربه کنند و بی شک این فضا باعث صمیمیت بیشتر افراد گردیده است که این مسئله موجب افزایش روحیه کار گروهی و کاهش تنش های حاصل از روابط کاری فی مابین می گردد. ضمن تشکر از مدیریت محترم شرکت جهت حمایت از فعالیتهای این کمیته لزوم حمایت های بیشتر جهت برنامه های آتی کمیته ورزش احساس می گردد.

54 54 به منظور هم افزایی توانمندیهای موجود در زمینه اجرای طرحهای نفت گاز و پتروشیمی در استان فارس و نیز تکمیل دامنه خدمات خویش به کارفرمایان و با هدف دستیابی و اجرای پروژه های عظیم شرکتهای : همپا انرژی (طراحی و مهندسی) رامپکو (نصب تجهیزات مکانیکی و ساختمان) فراسان (تامین تجهیزات مکانیکی) فوالد پایه (تامین سازه های فلزی) اساس صنعت پارس (تامین تجهیزات مکانیکی) و فارس اسکات (نصب تجهیزات برق ابزاردقیق و سیستم کنترل) که هر یک دارای مهارت تخصص بوده و سالیان دراز تجربه در ارائه خدمات در قالب طرحهای این صنعت را در بیالن کاری خویش دارند برآن شدند تا این توانمندیها را در قالب تشکیل یک مشارکت ( کنسرسیوم ) مجتمع و متمرکز نمایند. کنسرسیوم مزبور ضمن اعالم آمادگی کامل خویش در ایفای نقشی پر رنگ تر از پیش در اجرای پروژه های طرح و ساخت ( ) EPC میهن عزیز اسالمی (و در اولویت در استان فارس) سپاسگزاری خود را از زحمات و رهنمودهای استانداری محترم استان در خصوص تشکیل این مشارکت اعالم می نماید.

55 55

56 56